Słońce – przyjaciel czy wróg?

Onkolodzy i dermatolodzy straszą rakiem skóry i odradzają opalanie się, endokrynolodzy apelują, by nie demonizować słońca i korzystać z jego dobroczynnej mocy. A my niezależnie od zdania lekarzy marzymy o słonecznych dniach i kiedy tylko takie nadchodzą, wylegamy na plaże i oddajemy się ciepłym promieniom słonecznym.

Słynny amerykański okulista Jacob Liberman twierdzi, że ludzie potrzebują odpowiednio wyważonej "diety świetlnej", tak samo jak diety żywieniowej, bowiem promieniowanie ultrafioletowe jest dla nas tak samo ważne, jak witaminy i pierwiastki zawarte w pożywieniu.

Światło słoneczne ma istotny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie organizmu ludzkiego. Promienie słońca stymulują wytwarzanie witaminy D w skórze. Regulują także nasz cykl snu, ponieważ jeden z gruczołów wydzielania wewnętrznego, szyszynka, reaguje na światło słoneczne, pod jego wpływem wytwarza melatoninę, która odpowiada za fazy snu i czuwania oraz neutralizuje wolne rodniki. Endokrynolodzy nie negują zagrożenia rakiem skóry, jednak przypominają, że słońce jest znacznie lepszym od diety źródłem witaminy D.

Zdaniem prof. Romana S. Lorenca, endokrynologa z Centrum Zdrowia Dziecka, właściwą syntezę witaminy D uzyskuje się jedynie wtedy, gdy wystawimy na promieniowanie słoneczne 35% powierzchni ciała przez co najmniej 90 min. Oznacza to, że muszą być odsłonięte przynajmniej ręce i nogi. A jest to możliwe tylko wtedy, gdy się opalamy albo przebywamy na świeżym powietrzu w lekkim i dość skąpym ubraniu.

Witamina D odpowiada za przyswajanie wapnia (w dzieciństwie chroni przed krzywicą, a w wieku dojrzałym przed osteoporozą) oraz spowalnia starzenie się komórek. Z wiekiem nasza skóra wytwarza coraz mniej witaminy D, przez co wzrasta ryzyko wystąpienia zespołu metabolicznego, który zwiększa zagrożenie chorobami układu krążenia oraz cukrzycą.                                                                                       
 
Pod wpływem promieni słonecznych w organizmie człowieka wytwarzany jest tlenek azotu, obniżający ciśnienie tętnicze krwi. Zmniejsza on ryzyko nadciśnienia, które jest jedną z głównych przyczyn chorób sercowo-naczyniowych (zawałów i udarów). Słońce pomaga także walczyć z depresją. Podniesienie stężenia witaminy D w organizmach chorych jest efektywną terapią, która poprawia stan pacjentów i jakość ich życia. Wsparciem dla słonecznej witaminy mogą tu być endorfiny i serotonina. Przebywanie na słońcu podnosi bowiem poziom hormonów szczęścia.

Badacze z Edynburga i Southampton twierdzą, że umiarkowana ekspozycja na promienie UV pomaga uwolnić kluczową substancję chemiczną, która spowalnia rozwój otyłości i cukrzycy typu 2. Podczas badań okazało się, że u przekarmianych myszy, które często narażone były na działanie promieni UV przyrost masy ciała postępował wolniej. Zdają się to potwierdzać inne badania, które dowodzą, że w ciepłe dni intensywniej pracują gruczoły potowe - wraz z potem z organizmu wydalane są toksyny. Latem pozbywamy się ich 10-20 razy szybciej niż zimą.

Słońce jest także sprzymierzeńcem cierpiących na łuszczycę i atopowe zapalenie skóry. Łagodzi swędzenie, jak również hamuje pojawianie się  zmian skórnych.

Kąpiel słoneczna łagodzi bóle reumatyczne. Wyniki badań przeprowadzonych w klinice reumatologicznej w irlandzkim Cork wykazały bezpośrednie powiązanie schorzeń reumatycznych z poziomem witaminy D3. U 75% pacjentów cierpiących na reumatyzm wykryto jej poważne braki. Wyniki badań były jednoznaczne dla wszystkich grup wiekowych i niezależne od płci pacjentów.

Niestety, słońce ma też drugą twarz. Bez wątpienia najgroźniejszą konsekwencją opalania się jest czerniak. Pod wpływem słońca powstaje mnóstwo wolnych rodników odpowiedzialnych za tzw. stres oksydacyjny skóry, który osłabia jej komórki oraz obniża zdolności naprawcze i ochronne. Wolne rodniki uszkadzają też kod genetyczny i powodują mutacje genów. Te uszkodzenia kumulują się latami. Z czasem mogą one doprowadzić do powstania komórek nowotworowych, które dają początek rakowi.

Czym grozi nadmiar promieni UV?

Promieniowanie UVB powoduje zabarwienie skóry na złoto-brązowy kolor. W zbyt dużej ilości wywołuje poparzenia naskórka. Docierając do głębszych warstw skóry (skóry właściwej), powoduje uszkodzenie włókien kolagenu i elastyny. Efektami są: utrata elastyczności skóry, zmarszczki, przebarwienia i rozszerzone naczynka.

Naukowcy udowodnili, że gdyby nie promienie słoneczne, które łapiemy przez cały rok, wychodząc na słońce bez dostatecznej ochrony, wylegiwanie się na plaży oraz wizyty w solarium, pierwsze zmarszczki pojawiłyby się na skórze... dopiero po 60 roku życia! Wniosek z tego, że im lepiej skóra jest chroniona przed słońcem od najmłodszych lat, tym dłużej zachowuje młodość.

Słońce może wchodzić w reakcje z lekami, nawet tymi, które skończyło się zażywać jakiś czas temu. Mogą one zwiększać wrażliwość skóry na promienie UV. Kąpieli słonecznych należy unikać, gdy przyjmuje się: antybiotyki (zwłaszcza doksycyklinę i tetracyklinę), ketonal w postaci maści lub żelu (poparzenia), środki moczopędne - np. furosemid (powoduje przebarwienia i plamy na skórze) oraz leki hormonalne (środki antykoncepcyjne i  HTZ). Nie należy się opalać, jeśli zażywało się niedawno np. ibuprofen. W reakcje ze słońcem wchodzą też: sulfonamidy, preparaty przeciwcukrzycowe, preparaty obniżające ciśnienie tętnicze i cholesterol, środki przeciwko arytmii serca, a także przeciwdepresyjne.                                                            

Popularne warzywa i zioła także mogą być zdradliwe, zwłaszcza gdy regularnie goszczą na naszych stołach. Fotodermatozy wywołują m.in. marchew, karczoch, koper, seler oraz cykoria. W letnie dni niebezpieczne jest również picie naparów z dziurawca, mniszka lekarskiego, nagietka, ostu, ruty lub słonecznika.

Co zatem począć? Ojciec medycyny nowożytnej Paracelsus mawiał "Dosis facit venenum" - "Tylko dawka sprawia, że dana substancja nie jest trucizną". Być może warto tę maksymę odnieść również do naturalnych kąpieli słonecznych i potraktować słońce jak lek, który zależnie od dawki może pomóc lub zaszkodzić.

Jak rozsądnie korzystać ze słońca?

1. Sięgnij po beta-karoten.  Na miesiąc przed rozpoczęciem słonecznych kąpieli zacznij pić sok z marchwi  lub preparaty zawierające beta-karoten. Dzięki nim skóra stanie się ciemniejsza, mniej wrażliwa na działanie promieni słonecznych. Rozwiązanie to polecane jest zwłaszcza osobom czułym na opalanie z powodu kłopotów z wątrobą.

2. Stosuj filtry przeciwsłoneczne. O skuteczności filtrów informuje wskaźnik SPF - im wyższy, tym skuteczniejsza ochrona. Wskazuje, jak długo można przebywać na słońcu z warstwą ochronną do momentu wystąpienia poparzeń w porównaniu do czasu bez takiej ochrony. Wskaźnik ochronny należy dobierać do fototypu skóry - im jaśniejsza karnacja, tym większej ochrony potrzebuje.

3. Zafunduj sobie okulary. Przyciemnione szkła chronią oczy przed szkodliwym działaniem promieni UVA i UVB, pod warunkiem, że mają one filtr 400 lub większy. Normalnie w promieniach słonecznych źrenice zwężają się samoistnie, by jak najmniej promieni słonecznych wpadało do oka. Jeżeli przysłonisz oczy okularami bez filtra, źrenice będą się rozszerzać, przez co do wnętrza oka dotrze więcej szkodliwych promieni. To zaś może stać się przyczyną wielu chorób: od zapalenia spojówek po zaćmę czy zwyrodnienie plamki żółtej. Z tego powodu okulary przeciwsłoneczne kupuj w salonie optycznym.

ek.

Źródło: Wolska A., Pawlak. A Ocena zagrożenia promieniowaniem nadfioletowym na wybranych stanowiskach pracy.