Temat miesiąca: Mózg

W poprzednim wydaniu Zdrowego Elbląga pisaliśmy o produktach, które rujnują mózg - nasze centrum dowodzenia. Mózg to 1,5 kg galaretki produkującej prąd elektryczny, ukryty pod trzema płaszczami ochronnych błon. Składa się głównie z wody (1.5 litra), białka (130 g), tłuszczu (95 g) i soli mineralnych - nic nadzwyczajnego, prawda? To tylko pozory.

Dziś chcemy go przedstawić, opowiedzieć o jego niesamowitych, a często nieznanych możliwościach. Nasza wiedza na temat mózgu to prawdopodobnie na razie tylko ułamek tego, czego się jeszcze dowiemy. Wraz z rozwojem nauki czekają nas kolejne odkrycia i kolejne niespodzianki.

A co dzisiaj wiemy na pewno?

Mózg składa się z trzech podstawowych części:

Półkule mózgu zajmują większość wnętrza czaszki. Odpowiedzialne są przede wszystkim za pamięć, rozwiązywanie problemów, myślenie oraz czucie. Kontrolują również funkcje motoryczne organizmu.

Móżdżek znajduje się w tylnej części czaszki, pod półkulami mózgowymi. Odpowiada za koordynację ruchów i utrzymanie równowagi ciała.

Pień mózgu położony jest poniżej półkul mózgowych, bezpośrednio przed móżdżkiem. Łączy mózg z rdzeniem kręgowym, a także kontroluje podstawowe funkcje życiowe, takie jak oddychanie, trawienie czy też regulacja pracy serca lub ciśnienia tętniczego.

Jego odżywianie odbywa się poprzez rozbudowaną sieć naczyń krwionośnych. Z każdym uderzeniem serca arterie krwionośne dostarczają do mózgu około 20-25 procent krwi obecnej w organizmie. Miliardy komórek mózgowych pobierają z krwi prawie 20 procent transportowanego tlenu oraz substancji odżywczych.

Przy intensywnej aktywności umysłowej zapotrzebowanie mózgu może wzrosnąć do 50 procent tlenu i substancji odżywczych obecnych we krwi.

Na sieć naczyń krwionośnych składają się żyły, arterie oraz naczynia włosowate. Pofałdowaną powierzchnię mózgu tworzy wyspecjalizowana zewnętrzna warstwa półkul mózgowych zwana korą mózgową. Naukowcy opracowali "mapę" kory mózgowej i opisali ją w następujący sposób:
 

• odbiera i analizuje impulsy pochodzące z organizmu, a także obrazy, dźwięki i zapachy pochodzące z otoczenia
   
• odpowiada za myślenie, rozwiązywanie problemów oraz planowanie
   
• tworzy i przechowuje wspomnienia
   
• kontroluje świadome ruchy ciała.

Jesteśmy w stanie wpływać na swój mózg - do takiego wniosku doszli naukowcy z Uniwersytetu w Atlancie. Okazuje się, że między innymi  czytanie książek powoduje trwałe zmiany. Książki o wciągającej fabule i wartkiej akcji mogą zmienić – i to na trwałe – komórki nerwowe w naszym mózgu. W dodatku metafory bardzo mocno pobudzają wszystkie zmysły – słuch, wzrok, a nawet dotyk.

Neurobiolodzy z Emory University w Atlancie w Stanach Zjednoczonych przeprowadzili nietypowy eksperyment – grupie dwunastu ochotników polecili codziennie wieczorem czytać 30 stron powieści Roberta Harrisa pt. „Pompeja”, po czym badali ich mózgi za pomocą funkcjonalnego rezonansu magnetycznego.  Okazało się, że aktywność mózgu jest wyraźnie podwyższona: zmieniała się ta część organu, która jest odpowiedzialna za rozumienie komunikatów językowych.

Co więcej, mózg osoby czytającej stale „opowiadał” znaną już sobie historię w tle. Według neurobiologów czytanie książek pobudza też część mózgu odpowiedzialną za wszystkie doznania dotykowe. Wnioski są jednoznaczne – zdarzenia, które są opisywane w książce działają na wiele osób tak, jakby rzeczywiście ich doświadczały, a ten stan może utrzymać się nawet do pięciu dni po zakończonej lekturze.

Osoby mające problem z pamięcią na skutek udaru czy wylewu powinny systematycznie, najlepiej codziennie spędzać czas na rozwiązywaniu krzyżówek, labiryntów, wykreślanek słownych.  Te ćwiczenia mobilizują mózg i wpływają na jego regenerację, a co za tym idzie, na poprawę funkcji.  

Nasza szara, niepozorna „galareta” to:

• 100 miliar­dów neu­ro­nów, a każdy neu­ron jest w sta­nie stwo­rzyć nawet do 10 tysięcy połą­czeń z innymi komór­kami nerwowymi.
   
• Neu­ron ma ok. 0,1 mm śred­nicy, a jego dłu­gość może osią­gnąć kilka metrów. Łącz­nie to nawet 160 000 km aksonów.
   
• Na każdy neu­ron przy­pada od  1000 do 10000 synaps.
   
• Masa mózgu sta­nowi śred­nio 2% masy ciała, wyko­rzy­stuje on aż 20 % prze­cho­dzą­cego przez orga­nizm tlenu, a jego zuży­cie ener­gii jest 10 razy szyb­sze niż pozo­sta­łych narządów.
   
• Dzięki inten­syw­nemu krą­że­niu 90 % ener­gii ciepl­nej na zim­nie ucieka przez głowę.
   
• Pręd­kość impulsu ner­wo­wego to ok. 400 km/godz.
   
• Infor­ma­cje docie­rają do mózgu z pręd­ko­ścią 100 mega­baj­tów na sekundę.
   
• Mózg w pra­wie 80% to woda.
   
• Neu­ro­ge­neza, czyli pro­ces two­rze­nia się nowych neu­ro­nów, zacho­dzi przez całe życie każ­dego czło­wieka.  Im więk­sza aktyw­ność mózgu, tym wię­cej neu­ro­nów będzie się tworzyć.
   
• W sta­nie aktyw­nym mózg gene­ruje około 25 watów ener­gii – wystarczyłoby,  aby roz­świe­tlić żarówkę.
   
• Ludzki mózg jest nie­sa­mo­wi­cie pla­styczny - jeśli jakiś obszar mózgu jest uszko­dzony, inny potrafi prze­jąć jego funkcje.
   
• Mózg nie czuje bólu. Tkanki uner­wione bólowo znaj­dują się zewnętrz­nie od niego.
  
   
• Myśle­nie to elek­trycz­ność i che­mia. Neu­ro­prze­kaź­niki, które gdy zostają wypusz­czane z synaps, mają za zada­nie che­micz­nie pobu­dzić inne neu­rony. Impuls elek­tryczny prze­cho­dzi przez tak pobu­dzony neu­ron, a na jego końcu rów­nież wypusz­cza neu­ro­prze­kaź­niki. W ten spo­sób infor­ma­cja jest prze­ka­zy­wana mię­dzy neu­ro­nami, dzięki czemu moż­liwe jest odpo­wied­nie dzia­ła­nie mózgu.
   
• W cza­sie snu mózg pra­cuje segre­gu­jąc infor­ma­cje, które zebrał w ciągu dnia.
   
• Jedna trze­cia całego mózgu zaj­muje się prze­twa­rza­niem bodź­ców wzrokowych.
   
• W ciągu pierw­szego roku życia mózg nowo­rodka rośnie trzykrotnie.
   
• Mózg kobiety jest mniej­szy niż mózg męż­czy­zny. Nie towa­rzy­szy temu jed­nak róż­nica w spraw­no­ści. Wycho­dzi więc na to, że kobiety mają tro­chę wydaj­niej­sze mózgi od mężczyzn.
   
• Mózg Ein­steina w obsza­rze, który jest odpo­wie­dzialny za mate­ma­tykę i per­cep­cję prze­strzenną był o 35% więk­szy niż u prze­cięt­nych ludzi.
   
• Nie­prawdą jest twier­dze­nie o domi­na­cji pół­kul. Fak­tycz­nie lewa odpo­wiada za logikę i racjo­nal­ność, a prawa za intu­icję, spon­ta­nicz­ność i emo­cje.Jed­nakże w więk­szości  czyn­no­ści anga­żują się obie po równo, a ich współ­praca jest koniecznością.
   
• Im bar­dziej sty­mu­lu­jemy mózg do pracy, tym lepiej on działa. Aktywny mózg jest bar­dziej odporny na sta­rze­nie się i Alzheimera.
   
• Aktyw­ność fizyczna jest naj­lep­szym spo­so­bem pobu­dza­nia pracy mózgu. Ćwi­cze­nia fizyczne poma­gają w powsta­wa­niu nowych połą­czeń nerwowych.
   
• Niska tem­pe­ra­tura wydłuża czas, który mózg jest w sta­nie wytrzy­mać bez tlenu. Ludzie, któ­rzy topili się w zim­nej wodzie mogą zostać sku­tecz­nie reani­mowani po 30 minu­tach (lub dłu­żej) bez uszko­dzeń mózgu.
   
• Za każ­dym razem, gdy pró­bu­jemy sobie coś przy­po­mnieć lub wpa­damy na nowy pomysł, powstaje nowe połą­cze­nie w mózgu.
   
• Każ­dego dnia w naszej gło­wie poja­wia się aż 70 000 myśli.
   

ek.

Źródło: Newsweek,  serwis: focus.pl, serwis: abczdrowie.pl