Jakie prawa ma zwalniany pracownik!

Wielu Polaków odczuwa już dziś skutki kryzysu gospodarczego. Liczba osób bezrobotnych ciągle rośnie. Pracodawcy coraz rzadziej zatrudniają nowych pracowników na podstawie stałych umów. Czego zatem muszą się wystrzegać pracownicy zawierający nowe umowy o pracę? I jakie prawa przysługują zwalnianym pracownikom?

Liczba osób bezrobotnych w naszym kraju ciągle rośnie, także i w Elblągu coraz więcej ludzi pozostaje bez pracy. Na koniec grudnia 2008 r. w Elblągu zarejestrowanych było 5066 bezrobotnych. W styczniu przybyło prawie 300 osób. Na koniec lutego br. stan bezrobotnych w mieście to 5751 osób.

Światowy kryzys gospodarczy, którego skutki oczuwają także polacy, może spowodować, że przedsiębiorcy będą nie tylko zwalniać pracowników, ale także np. wysyłać ich na urlop wypoczynkowy, rzadziej zatrudniać na podstawie umów o pracę, zmniejszać ich wynagrodzenie lub zmieniać stanowisko na podstawie wypowiedzenia zmieniającego.

Pracownicy w takich sytuacjach mogą żądać egzekwowania swoich praw. Mogą żądać przywrócenia do pracy w przypadku bezprawnego lub nieuzasadnionego zwolnienia oraz domagać się zawarcia umowy o pracę, zamiast kontraktu cywilnoprawnego. Przysługuje im też roszczenie przeciwko pracodawcy, który spóźnia się z wypłatą pensji lub ustala niżesze zarobki dla osób nowo zatrudnionych.

Kiedy zawieramy umowę o pracę

Osoby, które nawiązują stosunek pracy z nowym pracodawcą powinny być ostrożne, ponieważ w dobie kryzysu firmy zatrudniać będą pracowników na podstawie innej umowy cywilno – prawnej niż umowy o pracę. Taki rodzaj umów nie obowiązuje okres wypowiedzenia, a dodatkowo pracodawca nie musi uzasadniać ich rozwiązania.
W przypadku kiedy pracownik jest przekonany, iż pracodawca powinien zawrzeć z nim umowę o pracę, może dochodzić swoich praw na drodze sądowej. Jeżeli zdecyduje się na takie rozwiązanie może zwrócić się do sądu o ustalenie istnienia stosunku pracy. Takie samo prawo przysługuje pracownikowi, który zatrudniony był na podstawie np. umowy zlecenie czy umowy o dzieło i z którym pracodawca rozwiązał umowę. Sąd ustali wtedy czy pracownika i pracodawcę faktycznie łączyła umowa cywilno prawna, a nie stosunek pracy.

Innym rozwiązaniem jest zawiadomienie Państwowej Inspekcji Pracy o nieprawidłowościach.

Zasady wynagrodzenia

Pracownik, przy zawieraniu umowy o pracę powinien zwrócić uwagę na zawarte w kontrakcie zasady wynagrodzenia. Niebezpieczeństwa jakie czyhają na pracowników to zawarta w umowie niska płaca zasadnicza oraz wysokie premie. W takiej sytuacji pracownik może w ogóle nie otrzymywać premii, jeżeli zasady jej przyznawania nie są uregulowane wewnętrznym regulaminem czy nie są zawarte w umowie.

Wypłata zaległego wynagrodzenia

Pracownikowi, któremu pracodawca nie wypłacił pensji przysługuje skarga do PIP, która może wydać decyzję nakazującą jej wypłatę. Ponadto pracownik może dochodzić swoich praw na drodze sądowej. Należy wtedy wytoczyć powództwo o zapłatę zaległych pensji. Dodatkowo pracownik, który w związku z niewypłaceniem wynagrodzenia w terminie poniósł szkodę, może dochodzić odszkodowania zgodnie z art. 471 kodeksu cywilnego.

Zaległe urlopy

Pracownicy musza wykorzystać zaległy urlop do końca I kwartału każdego roku. Pracodawca sam może zaproponować termin jego wykorzystania. Pracodawca nie może jednak zmusić pracownika do wykorzystania urlopu wypoczynkowego, za wyjątkiem okresu wypowiedzenia. Wbrew powszechnej opinii firma nie może zmusić pracownika do korzystania z urlopu bezpłatnego, gdyż jest on udzielany wyłącznie na pisemny wniosek lub za zgodą pracownika.

Uważaj przy wypowiedzeniu

Problemy finansowe firm mogą spowodować obniżanie wynagrodzenia pracownikom. Pracodawca może przedstawić pracownikom wypowiedzenia zmieniające, na podstawie których obniżone zostaje ich wynagrodzenia lub zmienione zostaje ich stanowisko pracy. Jeżeli pracownik zdecyduje o nie przyjęciu wypowiedzenia, nastąpi rozwiązanie z nim umowy o pracę.

Osobom, które zakończą w ten sposób pracę w firmie zatrudniającej co najmniej 20 pracowników, przysługuje odprawa pieniężna. Podwładny otrzyma ją, jeśli wyłącznym powodem zwolnienia jest przyczyna niezależnych od pracownika.