Sprawdź, ile wiesz o profilaktyce nowotworowej

O tym, jak ważne jest zdrowie nie trzeba nikogo przekonywać. Jak mówi przysłowie, „Kto zdrowia nie szanuje, ten na starość żałuje”.  W Elblągu rozprowadzany jest bezpłatny miesięcznik „Zdrowy Elbląg”, który w całości poświęcony jest właśnie tej tematyce. Aby wyjść naprzeciw oczekiwaniom naszych czytelników nawiązaliśmy z zespołem redakcyjnym miesięcznika współpracę, aby i u nas publikowane były wybrane materiały poświęcone szeroko rozumianemu zdrowiu.

Dziś publikujemy materiał poświęcony profilaktyce nowotworowej.

Aktywność fizyczna

Aktywność fizyczna jest jednym z ważnych elementów trybu życia, który wpływa na ryzyko zachorowania na raka. Wyniki badania prowadzonego na terenie Wielkiej Brytanii wskazują, że siedzący tryb życia odpowiada za około 4 proc. wszystkich przypadków nowotworów raka jelita grubego, piersi i trzonu macicy. Opublikowane w 2008 r.,  badania prowadzone na terenie Szwecji, w których wzięło udział ponad 40 tys. mężczyzn dowodzą, że ludzie, którzy przez co najmniej pół godziny dziennie spacerowali lub jeździli na rowerze, mieli o 34 proc. niższe ryzyko zgonu z powodu choroby nowotworowej i o 33 proc. wyższe szanse pokonania raka niż osoby, które  spędzały czas głównie siedząc.

Alkohol

Picie alkoholu może być przyczyną raka. Niewiele osób zdaje sobie z tego sprawę. Szacuje się, że 2 do 4 proc. wszystkich przypadków nowotworów spowodowanych jest pośrednio lub bezpośrednio przez alkohol. Regularne picie alkoholu zwiększa ryzyko wystąpienia raka jamy ustnej, gardła, przełyku, krtani, wątroby i piersi u kobiet.

Cytologia

W Polsce aż 40 proc. nowo diagnozowanych przypadków raka szyjki macicy jest bardzo zaawansowanych i szanse na wyleczenie tych kobiet są niemal zerowe. Zaledwie 27 proc. Polek robi badania cytologiczne.  Polska ma jedne z najwyższych wskaźników zachorowań i umieralności z powodu  nowotworów złośliwych szyjki macicy w Europie. Kraje, które badania przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy zaczęły wiele lat temu, nastąpiła znaczna poprawa. W Wielkiej Brytanii współczynnik umieralności został prawie trzykrotnie zredukowany w latach 1989-2008, dzięki temu, że Brytyjki udało się przekonać do udziału w programie profilaktyki raka szyjki macicy (początkowo cytologię robiło 10 proc. kobiet, a w 2008 r. 78 proc.).

Dieta

Przyczynę blisko 30 proc. nowotworów stanowi dieta. Niewłaściwy sposób odżywiania jest drugim po paleniu tytoniu elementem mającym duży wpływ na ryzyko wystąpienia choroby nowotworowej. Należy przyjąć zasadę, by jeść wszystko, ale we właściwych proporcjach. Jadłospis musi być prawidłowo zbilansowany pod względem makro składników (czyli węglowodanów, tłuszczy i białek) i mikro składników (czyli mikroelementów i witamin). Często mamy tendencje do przesadzania ze składnikami, które są „podejrzane” o jakąkolwiek działalność przeciwnowotworową.  Tymczasem to różnorodność na talerzu chroni zdrowie.

Kolonoskopia

Rak jelita grubego to w krajach europejskich drugi, po raku płuca u mężczyzn i raku piersi u kobiet, najbardziej rozpowszechniony typ nowotworu. Rozwija się powoli, zwykle kilkanaście lat, głównie z polipów. Początkowo niewielkie polipy powstają ze zmutowanych komórek nabłonka jelita grubego. Niektóre z nich rozrastają się nadmiernie, zachodzą w nich kolejne mutacje, aż w końcu rozwija się nowotwór. Wykrycie początkowego stadium nowotworu złośliwego daje szansę na całkowity powrót do zdrowia. Stąd tak ważne jest odpowiednio wczesne wykrycie choroby, a kolonoskopia jest bardzo dokładnym badaniem.

Mammografia

Szacuje się, że w krajach wysoko rozwiniętych jedna na osiem kobiet może zachorować na raka piersi. Mammograficzne badanie przesiewowe ma na celu wykrycie nowotworu we wczesnym etapie rozwoju. Dzięki prześwietlaniu tkanek piersi promieniami rentgenowskimi można znaleźć nieprawidłowości, zanim będzie je można wyczuć lub zobaczyć. Leczenie niezaawansowanego stadium jest skuteczniejsze i tańsze niż bardziej zaawansowanej choroby. Wychwycenie w porę groźnych zmian daje pacjentkom ponad 90% szans przeżycia kolejnych 5 lat po diagnozie.

Otyłość

Otyłość kojarzy się najczęściej z chorobami kardiologicznymi i cukrzycą typu II, tymczasem nadmierna masa ciała jest drugim po paleniu tytoniu czynnikiem ryzyka rozwoju nowotworów. Osoby, które odchudzą się nawet nieznacznie, obniżają poziom hormonów stymulujących rozwój raka. Coraz więcej wiadomo o związku między ograniczeniem nadwagi a zmniejszeniem ryzyka rozwoju agresywnych form raka prostaty, raka piersi po menopauzie, a także innych nowotworów.

Palenie tytoniu

Rak płuca występuje niemal wyłącznie u palaczy i osób narażonych na bierne palenie. Dowody na związek dymu papierosowego i nowotworów pojawiały się już w pierwszej połowie XX wieku.
W 2004 r. Międzynarodowa Agencja ds. Badań nad Rakiem (IARC) ogłosiła oficjalną listę chorób  wywoływanych przez tytoń, która  zawierała 14 różnych nowotworów.  Jasno z niej wynika, że dym tytoniowy oddziałuje niemal na każdy narząd wewnętrzny. W krajach europejskich co piąty przypadek raka jest powodowany przez palenie papierosów. Nałóg ten jest przyczyną ponad 80 proc. zachorowań na raka krtani i płuca, co drugi nowotwór gardła, co trzeci jamy ustnej i przełyku, co czwarty nowotwór wątroby, co piąty rak żołądka, co drugi przypadek raka dolnych dróg moczowych i jedno na dziesięć zachorowań na raka nosa i zatok. Dym papierosowy jest także przyczyną  raka jelita grubego, odbytnicy, jajnika, trzonu macicy, trzustki, raka nerki i białaczki szpikowej.  Średnio blisko 35 proc. wszystkich zgonów z powodu nowotworów można przypisać paleniu tytoniu.

Przyjmowanie hormonów

Naturalnie produkowane przez kobiecy organizm estrogeny i progesteron wpływają na rozwój i wzrost niektórych nowotworów. Tabletka antykoncepcyjna zawiera syntetyczne odpowiedniki tych hormonów. Stąd podejrzenia, że choć chroni przed niepożądaną ciążą,  może przysparzać kłopotów ze zdrowiem. Trwają badania związku  między tą szeroko stosowaną na świecie metodą antykoncepcji (sięga po nią blisko 100 mln kobiet) a rozwojem procesów nowotworowych. Zgodnie z aktualną wiedzą doustna antykoncepcja minimalnie zwiększa ryzyko zachorowania na raka piersi, szyjki macicy i wątroby, ale redukuje zagrożenie rakiem trzonu macicy, jajnika i jelita grubego. Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) znosi, co prawda, objawy menopauzy (uderzenia gorąca, suchość pochwy, osłabienie struktury kości), ale budzi także wiele obaw związanych z długoterminowymi skutkami jej stosowania (wzrost ryzyka wystąpienia demencji, udaru mózgu, zawału serca i nowotworów). Z tego powodu ostatnio zaleca się kobietom jak najkrótsze stosowanie terapii hormonalnej w minimalnych dawkach.


Źródło: Krajowy Rejestr Nowotworów z Centrum Onkologii Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie.

 

Zdrowy Elbląg