Idea festiwalu „Pielgrzymi Północy” zrodziła się ze spotkania ludzi i ich pasji. Mieszkańcy Gminy Tolkmicko, zafascynowani odkrywaniem przeszłości Wysoczyzny Elbląskiej, a szczególnie ziemi tolkmickiej – przeszłości zapisanej w jej krajobrazie kulturowym, zabytkach archeologicznych, architekturze i innych śladach historycznych, zaprosili, na organizowane w 2016 roku obchody 800-lecia Chrztu Lanzanii, Wagantów Północy – zespół muzyki dawnej, skupiający artystów, których pasją jest odnajdywanie, zgłębianie i rekonstruowanie muzycznej, teatralnej, plastycznej oraz oralnej kultury dawnych wieków.
Współpraca zaowocowała stworzeniem inscenizacji ukazującej chrzest Warpody – przywódcy pogańskich Prusów i władcy Lanzanii oraz pielgrzymkę ochrzczonych Prusów do papieża w Rzymie. To plenerowe działanie teatralne było zarówno dla jego wykonawców, jak widzów poruszającym doświadczeniem natury estetycznej i duchowej.
Już w trakcie prób do wspomnianej inscenizacji powstał pomysł stworzenia wydarzenia artystycznego o charakterze cyklicznym, które korzystając z wyjątkowych walorów krajobrazowych i architektonicznych Tolkmicka i okolic, wpisywałoby tradycje historyczne i kulturowe ziemi tolkmickiej w szeroki kontekst kultury dawnej Europy. Wydarzenia, które łączyłoby we wspólnym działaniu profesjonalnych, doświadczonych artystów i amatorów, w którym splatałyby się wątki sakralne i świeckie, a wykonaniom dzieł należących do kultury wysokiej towarzyszyłyby prezentowanie tradycji sztuki popularnej, plebejskiej.
Ideą przewodnią naszego festiwalu i towarzyszącego mu jarmarku jest pielgrzymowanie, które poza swym podstawowym znaczeniem – wędrówki do miejsca kultu – oznaczać może również każdą podróż duchową, wysiłek podjęty, aby poznać samego siebie, a także wędrowanie przez tradycje i w głąb tradycji, kultur, epok, stylów i wykonawstwa w muzyce oraz innych sztukach. Pielgrzymowanie to wędrówka i poszukiwanie, to przestrzeń spotkań, wymiany, fermentu i mieszania się różnych idei, tworzenia nowych trendów.
Tradycja pielgrzymowania, w której znajdujemy inspirację dla naszych działań, różnorako obecna była (i wciąż jest) w historii ziemi tolkmickiej: przez wieki, a nawet tysiąclecia, wędrowały tędy, na pewien czas się zatrzymując, różne ludy (łowcy reniferów, Goci, Normanowie, Prusowie, Niemcy, Holendrzy, Polacy); przez Zalew Wiślany i jego wybrzeża wiodły szlaki handlowe. Pozostałością ożywionego średniowiecznego ruchu pielgrzymkowego, który odradza się dzisiaj jest Droga św. Jakuba z kościołem św. Jakuba Apostoła w Tolkmicku, będącym przystankiem na pielgrzymim szlaku. Historia XX wieku przyprowadziła na te tereny kolejnych wędrowców. Współczesna ludność tych ziem przybyła tutaj z różnych miejsc zaledwie 70 lat temu. Może zatem w historii miejsca, w którym, przyszło jej żyć odnaleźć własne doświadczenie wędrówki, organizowania życia w nowej przestrzeni, współtworzenia jej kultury i tożsamości w poczuciu nie wykorzenienia, ale właśnie wrastania w wielokulturową tradycję.
Magdalena Dalman