„Umarłych wieczność dotąd trwa, dokąd pamięcią się im płaci”

Ta złota myśl Wisławy Szymborskiej otworzyła konferencję pod hasłem „Szoah- zbrodnia bez przedawnienia”, która odbyła się 19 kwietnia w sali kinowej Światowida. Projekt autorstwa Marii Kubackiej został zrealizowany dzięki wsparciu Ambasady Stanów Zjednoczonych Ameryki w Warszawie we współpracy z II Liceum Ogólnokształcącym w Elblągu, Warmińsko-Mazurskim Ośrodkiem Doskonalenia Nauczycieli w Elblągu i Oddziałem Polskiego Towarzystwa Historycznego w Elblągu.

W projekt zaangażowało się jedenaście placówek oświatowych z województwa warmińsko- mazurskiego:

- Zespół Szkół Ogólnokształcących Nr 2 im. Kazimierza Jagiellończyka w Elblągu,
- Zespół Szkół Ekonomicznych im. Oskara Langego w Elblągu,
- Zespół Szkół im. Ireny Kosmowskiej w Suszu,
- Zespół Szkół im. Cypriana Kamila Norwida w Nowym Mieście Lubawskim,
- Zespół Szkół w Pasłęku,
- Zespół Szkół Nr 2 im. Jana Pawła II w Działdowie,
- Zespół Szkół Zawodowych w Braniewie,
- Gimnazjum Nr 2 im. Sybiraków w Elblągu,
- Gimnazjum im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego w Milejewie,
- Gimnazjum w Gronowie Górnym,
- Gimnazjum w Burkacie.

Uczniowie w/w placówek przedstawili prezentacje multimedialne, które dotyczyły sposobu realizacji poszczególnych haseł projektu przez nauczycieli wraz z uczniami. Niektórzy udali się do Muzeum Stutthof w Sztutowie, inni rozmawiali z ludźmi pochodzenia żydowskiego, którzy przeżyli okres terroru i wojny, jak również zdobywali wiedzę od nauczycieli, czy szukali informacji na ten trudny temat w Internecie, by móc szerzyć je swoim rówieśnikom.

Wszystkie działania i nowe doświadczenia młodzieży zostały nie tylko ukazane na wyświetlonych prezentacjach, ale także omówione przez nich w panelu dyskusyjnym. Padały słowa mówiące o uczuciach smutku, żalu, rozgoryczenia i konieczności zachowania pamięci o wydarzeniach związanych z eksterminacją Żydów, by nie powtórzyło się to w przyszłości.  

Żydzi zawsze byli obecni w życiu Polaków

- W naszej szkole tworzyliśmy podprojekt pt. „Śladem ofiar holokaustu”. W ramach tego projektu mogłem powiększyć swoją wiedzę, ale przede wszystkim wiedzę tych, którzy ze mną pracowali. Na pewno jest to ważny temat z tego względu, że Żydzi zawsze byli obecni w życiu Polaków, szczególnie w okresie międzywojennym, dlatego są nieodłącznym elementem naszej historii - mówił Bartłomiej Bartkowski nauczyciel i koordynator projektu z Zespołu Szkół im. Cypriana Kamila Norwida w Nowym Mieście Lubawskim. - Losy nasze, Polaków i Żydów się przeplatają, myślę, że z tego powodu warto było wziąć udział w tym projekcie, propagować tą ideę i temat na własnym terenie, ale także wśród innych, chociażby goście z różnych stron świata np. z Palestyny, którzy nas odwiedzili mogli zobaczyć prezentacje prac plastycznych. Elementami tego projektu w naszej szkole były: spotkanie z filmem, konkursy plastyczne, lekcje o tematyce związanej z holokaustem.

- Już od początku swojej pracy zawodowej interesuję się tematyką żydowską z racji tego, że w Pasłęku mamy mały, zapomniany cmentarz żydowski z przełomu XIX/XX wieku i to zainteresowanie tematyką żydowską narodziło się razem z pierwsza wystawą poświęconą życiu i kulturze Żydów w Pasłęku i tak już zostało - opowiadała Katarzyna Panimasz, wicedyrektor, nauczyciel historii i wiedzy o społeczeństwie w Zespole Szkół w Pasłęku. - Ta kultura była tak ciekawa i fascynująca, że zaraziłam tą tematyką nie tylko innych nauczycieli z naszej szkoły, ale i uczniów. Zajęliśmy się Januszem Korczakiem i dziećmi w podprojekcie „Dlaczego Król Maciuś I musiał iść do gazu?”. To straszny i przewrotny temat zawierający dwa elementy: symbolikę korczakowską, czyli „Król Maciuś I” oraz „musiał iść do gazu”, czyli symbolikę holokaustu. Okazało się, że dzieci są bardzo wrażliwe na krzywdę innych i to, co zobaczyli, ta rzeczywistość getta, przemyślenia Korczaka na temat praw dziecka, miejsca dziecka w życiu, codzienności, stały się niezwykle cenne. Moi uczniowie już zaczęli inaczej myśleć, odeszli od stereotypowego myślenia o holokauście, a pogłębili swoje emocje i wrażenia. Bardzo odpowiadało mi to przedsięwzięcie, z racji tego, że mamy teraz Rok Korczakowski. Uważam, że jeżeli jest okazja do powrócenia do teorii pedagogicznych Korczaka, to trzeba to wykorzystać, a tu zostało to połączone z tematyką żydowską.

- Zaangażowałam się w ten projekt ze względu na temat, który w szkole zwykle jest przedstawiana w sposób konwencjonalny. Uważam, że powinno się go pokazać z innej strony, by istota problemu dotarła do uczniów. Również ze względu na klasę, jest to pierwsza klasa licealna o profilu medialnym i posiada ogromny potencjał, to był dobry sposób by go wykorzystać - mówiła Anetta Sosnowska nauczycielka języka polskiego, realizator i koordynator projektu na terenie Zespołu Szkół Ogólnokształcących Nr 2 w Elblągu. - Zareagowali bardzo entuzjastycznie na ten projekt, jednak nie mieli świadomości, ile pracysię z nim wiąże, bo cała realizacja trwała siedem miesięcy. Nasz temat nosił nazwę „Roztrzaskane wspomnienia”. Analizowaliśmy fragmenty wspomnień osób ocalałych z holokaustu, które nie były spójne, a właśnie przypominały roztrzaskane naczynia. My podjęliśmy się zlepienia tych fragmentów w całość, która jest wspólna dla narodu żydowskiego. Zaangażowaliśmy się również w projekt zainicjowany przez Muzeum Holokaustu w Huston, tzw. „Projekt Motyl”. Nasi gimnazjaliści wykonywali motyle mające na celu upamiętnienie śmierci 1,5 mln dzieci podczas holokaustu. Te prace zostały wysłane do Muzeum w Huston. Dzięki temu przedsięwzięciu nawet gimnazjaliści, którzy nie mieli dotąd styczności z tematyką holokaustu mogli zetknąć się z tym problemem, bo zobaczyli pochód, kolaże, które wykonała moja klasa, albo usłyszeli informacje nadawane przez radiowęzeł.

Dla każdego coś dobrego

Konferencję uświetniły występy artystyczne, tańce i pieśni żydowskie przedstawione przez uczniów klas IB i IIIA z II Liceum Ogólnokształcącego w Elblągu. Tak o swoim udziale w projekcie wypowiadały się uczennice klasy IB o profilu medialnym, Oktawia Lewicka, Magdalena Hasiura, Aleksandra Kowal, Kinga Harenda, Dominika Zaleś: Myślałyśmy, że będzie to proste zadanie, jednak okazało się, że nie byłyśmy w pełni świadome ogromu tego przedsięwzięcia. Wydarzenia związane z tragedią holokaustu były dla nas w pewnym stopniu nierealne, a przez to trudne do zobrazowania, a przecież było to naszym zadaniem. My tańczymy i śpiewamy piosenkę szabasową, stąd też nasze białe nakrycia głowy. Natomiast nasi koledzy z trzeciej klasy prezentują tradycyjny taniec weselny, w rytm muzyki granej przez Maję Ryszewską na skrzypcach.

Ogromnym zaskoczeniem dla publiczności było zakończenie części artystycznej inscenizacją egzekucji Żydów z jednoczesnym odtworzeniem towarzyszących temu głośnych odgłosów strzałów i związanymi z tym uczuciami grozy. Interesującym punktem programu był również wywiad z Edytą Kurek, wicedyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie oraz Danutą Drywą, kierownik Działu Dokumentacyjnego Muzeum Stutthof przeprowadzony przez uczennicę klasy IB, Angelikę Hubczuk.

Imprezę zwieńczyło wystąpienie attaché kulturalnego, Andrew Paula, który podziękował zebranym i jeszcze raz podkreślił wagę uroczystości dbających o pamięć  i świadomość historyczną przyszłych pokoleń.

Adrianna Dąbkowska, klasa medialna