"Tango" powraca i odchodzi

Na deski sceny Teatru im. Aleksandra Sewruka w Elblągu powraca "Tango" Sławomira Mrożka, którego premiera odbyła się 17 stycznia 2004 roku. Spektakl ten powraca, byśmy mogli go pożegnać, czyli zagrać po raz ostatni... Tego jeszcze nie było! Do uroczystego żegnania tytułu zdążyliśmy się na nowo przyzwyczaić w naszym Teatrze, ale tym razem wszystko będzie naprawdę wyjątkowe.

Aby docenić to co się może wydarzyć podczas tzw. "zielonego" spektaklu, należy mieć świeżo w pamięci wersję oryginalną - premierową. Będzie taka okazja! Ci wszyscy z Państwa, którzy zapomnieli czy po prostu wcześniej nie widzieli, tego przedstawienia, będą mieli taką możliwość na dzień przed ostatnim spektaklem. Jak Polska długa i szeroka, wszyscy ekscytujemy się sukcesami naszych siatkarzy i koszykarzy. Trzymamy także kciuki za narodową drużynę futbolistów. Co wspólnego ma "Tango" ze sportowcami?... Otóż ma! Wyprzedzając przeróżne działania promocyjne Euro 2012, realizowanego wspólnie przez Polskę i Ukrainę, postanowiliśmy rozegrać swoisty "mecz" teatralny. Tak więc wyjątkowo serdecznie zapraszamy na "zielone" "Tango" w obsadzie polsko-ukraińskiej, na scenie aktorzy z Elbląga i Tarnopola. Tego wieczora wszystko może się zdarzyć! Bądźcie Państwo koniecznie z nami! Spotkajmy się u Sewruka!

Tango - 26 września - godz. 19:00
Tango - 27 września - godz. 19:00 - ZIELONE PRZEDSTAWIENIE

"Tango", jest jedną z najbardziej znanych i cenionych sztuk Sławomira Mrożka, po jej premierze w warszawskim Teatrze Współczesnym - 1965 r. w reż. Erwina Axera, Jan Kott napisał: "Witkacy przyszedł za wcześnie, Gombrowicz jest obok, Mrożek pierwszy przyszedł w samą porę". Sztuka odniosła wielki sukces i do dziś utrzymuje się w repertuarze teatrów na całym świecie. Polska prapremiera "Tanga" wbrew zapowiedziom autora wygłoszonym w "Dialogu" odbyła się w Bydgoszczy. Teatr Polski w Bydgoszczy ubiegł warszawski Teatr Współczesny. Jugosławia z kolei wyprzedziła Polskę, gdyż prapremiera światowa odbyła się w Belgradzie.

"Tango" napisane zostało w 1964 roku. Opisuje w absurdalny sposób degenerującą się wzajemnie rodzinę Stomilów. Między rodzicami a Arturem ich synem, dochodzi do konfliktu pokoleniowego, odzwierciedlającego konflikty społeczne. Sprzeczność rysuje się między tendencją do dyscypliny i porządku, a dążeniem do wolności. Porządek ideologiczny jest jednak odwrócony.

Akcję dramatu autor umieścił w rodzinie Stomila i Eleonory, w której panuje, jak to określa ich syn Artur, "bezwład, entropia i anarchia". Wszystko jest dozwolone, tolerancyjni rodzice, ongiś bojownicy o wyzwolenie człowieka z wszelkich krępujących pęt obyczajowych czy artystycznych, nie stawiają żadnego sprzeciwu. Skoro wszystko wolno, Artur nie może się zbuntować, przez co Mrożek ukazuje sytuację "awangardy niemożliwej". "Już nic nie jest możliwe, ponieważ wszystko jest możliwe"- mówi Artur. Aby nie popaść w stagnację Artur zwraca się w stronę formy przestarzałej, upatrując ratunek w konserwatyzmie. Zaprowadza ład i porządek, swojej kuzynce Ali proponuje małżeństwo, a rodzinę zmusza do uporządkowanego życia, zjednując dla idei wuja Eugeniusza.

Rodzina poddaje się ekscesom ideowo- pedagogicznym Artura, nawet wiecznie paradujący w piżamie Stomil zapina się na ostatni guzik. Gdy jednak świat ma zostać ujęty w karby, Artur nagle się wycofuje. Dostrzega ułomność ratunku w samej formie, potrzebuje idei, mówi "nikt stąd nie wyjdzie, dopóki nie znajdziemy idei". Kiedy umiera babcia Eugenia, Artur w chwili iluminacji odnajduje ideę, jest nią władza oraz prawo decydowania o życiu i śmierci. Nowa idea ma zostać sprawdzona eksperymentalnie przy pomocy lokaja Edka, któremu Artur proponuje "rozwalenie wujcia" Eugeniusza, dotychczasowego sojusznika. Do egzekucji jednak nie dochodzi, gdyż kuzynka Ala wyznaje, że romansowała z lokajem. Edek nie czekając na rozwój wydarzeń, zabija Artura i sam podejmuje władzę.

Nie po raz pierwszy w historii intelektualiści torują drogę do władzy ciemnej, brutalnej sile. Edek wydaje pierwsze zarządzenie "byle cicho siedzieć, nie podskakiwać, uważać, co mówię". Wuj usługuje nowemu panu, zdejmuje mu buty, a następnie rusza z nim w tany... "Tango" jest swoistą opowieścią o "dziejach wolności". Dzięki ujęciu tej opowieści w ramy dramatu rodzinnego, a także zepchnięciu warstwy zdarzeń społeczno- politycznych na dalekie tło, diagnoza Mrożka sprawdza się pod wieloma szerokościami i długościami geograficznymi. Zawsze znajdzie się jakiś Artur, który próbuje "lepiej" urządzić świat zastany, choćby na siłę, i jakiś Edek, który czai się za plecami tego pierwszego.

W elbląskim Teatrze im. Aleksandra Sewruka "Tango" wystawione było czterokrotnie, wcześniejsze inscenizacje:  1980 reż. Danuta Jagła
1989 reż. Marek Okopiński
1994 reż. Józef Jasielski
2004 reż. Waldemar Wolański

Elblążanie jednak mieli okazję zapoznać się z tym dramatem dużo wcześniej, bo już 6 kwietnia 1968 roku odbyła się w naszym mieście elbląska premiera "Tanga" w reżyserii Lecha Komornickiego. Ta pierwsza inscenizacja zrealizowana została przez Teatr im. Jaracza Olsztyn-Elbląg, a wystąpili w niej m.in. doskonale zapamiętani przez wielu: Marta Sobolewska jako Eugenia i Aleksander Sewruk w roli Stomila.

Najnowsza wersja mrożkowskiego dramatu realizowana jest przez Waldemara Wolańskiego. Czym różni się "Tango" Mrożka od "Tanga" Wolańskiego? Przede wszystkim tym, że będzie uwspółcześnione! Reżyser dokonał znacznych skrótów i skreśleń, nieco przerysowany i anachroniczny język Mrożka został "unowocześniony", na pewno będzie bardziej potoczny, przystający do naszych realiów. Akcja dramatu nabierze szybszego tempa. Współczesny widz przyzwyczajony jest do "dziania się", niestety odbieramy głównie obraz, zmieniające się jak w kalejdoskopie czy telewizyjnym klipie... Będzie to "stara" treść, opowiedziana "nowym" językiem. Współczesna będzie także scenografia, dzieło elblążanina - Zygmunta Prończyka, oraz kostiumy zaprojektowane przez Annę Kłosowską-Gryniewicz  absolwentkę gdańskiej Akademii Sztuk Pięknych, wydziału grafiki i malarstwa ze specjalizacją scenograficzną...

Teatr nie lubi stagnacji, choć śmiało można powiedzieć, że w Teatrze wszystko już było, bo to prawda. Jednak od realizatorów zależy czego widz doświadczy, z jakimi uczuciami wyjdzie, czym zostanie dotknięty. Zadaniem realizatorów jest przepuszczenie przez filtr własnych doświadczeń i własnej wrażliwości, tekstu dramatu. Na spektakl po prostu trzeba mieć pomysł. Aby domowy placek był smaczny, nie wystarczy mieć w pamięci maminy placek z dziecięcych lat, trzeba dobrać same najlepsze składniki i wtedy być może się uda. Podobnie jest z Teatrem, nie wystarczy wizja reżysera, potrzebna jest scenografia, kostiumy, muzyka... Twórcy teatralni prześcigają się w pomysłach, zaskakują publiczność nowymi wydawać by się mogło, karkołomnymi przedsięwzięciami.

Wszyscy choć słyszeli o "Balladynie" Adama Hanuszkiewicza wystawionej w Teatrze Narodowym w Warszawie, gdzie kostiumy nawiązywały do strojów ulicy, gdzie zamiast konia wprowadzono Harleya. Zaskakujące, ale jakże skuteczne. Nikt nie pozostał obojętny wobec tego spektaklu. Także inni reżyserzy, bliżsi naszym czasom, posługują się znakiem i symbolem jakim są kostium oraz scenografia w mistrzowski sposób. Anna Augustynowicz, Julia Wernio, Grzegorz Jerzyna, Jacek Głomb, ale także wielu innych, znalazło sposób na "swój Teatr". Odchodzi się od wystawiania sztuk szekspirowskich w kostiumach z epoki. O ileż prawdziwsza będzie Julia w jaensowych spodniach!!! To jest zadanie dla współczesnego Teatru. Utwory klasyczne przedstawić w sposób jak najbliższy współczesnemu odbiorcy.

W najnowszej inscenizacji elbląskiego "Tanga" werystyczna rzeczywistość krakowskiego mieszkania lat 20 zastąpiona została nowoczesnym wnętrzem, jakby wyjętym z "tu i teraz", które jednocześnie będzie uznawane za "tu i teraz" w Paryżu, Warszawie czy Londynie za piętnaście lat. To symbol mieszkania! Podobnie rzecz się ma z kostiumami, zaprojektowanymi zgodnie z duchem kostiumu mrożkowskiego, choć jednocześnie mają "coś" z Arkadiusa czy Matrixa. Bohemy artystycznej nie można ubrać w archaiczne stroje epoki "dzieci kwiatów", to może być dobre na imprezę klubową lat 60-tych, czy jako strój pierwszego dnia wiosny!

Tak więc "Tango" które należy do kanonu kultury XX wieku, kanonu literatury, kanonu teatru, istnieje mocno zakorzenione w świadomości odbiorców. Część widzów, uznająca iż klasykę należy wystawiać zgodnie z duchem i wytycznymi autorów, może być zaskoczona. Inna część publiczności wyznająca zasadę, że utwory klasyczne należy odczytywać od początku na nowo, a także dostosowywać do postrzegania przez współczesnego odbiorcę, będzie usatysfakcjonowana. Taka jest rola i zadanie Teatru, by stwarzać widzom możliwość spierania się, dyskutowania o tym czego doświadczyli w Teatrze podczas spektaklu i na ile było to doświadczenie przekonywujące, prawdziwe i obfitujące w stosowne emocje.