Mówiąc Polak - myślisz katolik?

Można się zastanowić nad tym, czy powyższe skojarzenie jest w dalszym ciągu trafne? W ostatnim czasie doszło do wielu przemian społecznych, także tych w sferze religijnej. Zauważyć je można przede wszystkim wśród młodzieży, która odcina się od korzeni i tradycji religijnych i rodzinnych, podążając własną drogą. W tej sytuacji należy zastanowić się nad tym, jaki obecnie jest stosunek młodzieży do Kościoła i czy zachodzące zmiany idą w dobrym kierunku?

Jako pierwsza opinię na ten temat wyraziła Dorota, która jest osobą głęboko wierzącą i zarazem aktywnie uczestniczącą w życiu Kościoła. Uważa ona, iż ostatnimi czasy dochodzi do zmian w podejściu społeczeństwa do wiary, staje się ono bardziej liberalne.

Całkiem inną postawę prezentuje Irek. On z kolei nie odczuwa potrzeby brania udziału w życiu Kościoła. Jak sam określił - religia nie odgrywa w jego życiu najważniejszej roli i nie ma ochoty robić czegoś przeciwko sobie. Zauważa on również, iż młodzież w sprawie religii ma własne, przez nikogo nie wymuszone, zdanie. Osobiście nie spotkał się on w swoim otoczeniu z krytyką, czy brakiem tolerancji ze strony innych osób, jeśli chodzi o kwestie związane z poglądami religijnymi.

O opinię na ten temat został zapytany ksiądz Piotra Bryk – elbląski duchowny.

Kościół w dalszym ciągu postrzegany jest jako coś oddzielnego od Boga - a jest to przecież jedność. Wspólnota ta obecnie postrzegana jest raczej z perspektywy księży i ich grzechów, co tworzy jej negatywny obraz wśród młodzieży – twierdzi ksiądz.

Kościół w dzisiejszych czasach

Ksiądz Piotr Bryk twierdzi również, iż młodzież utożsamia Kościół z czymś starodawnym, z czymś z innej epoki, niedostosowanym do obecnych czasów. Podkreśla on jednak, iż wiele młodych osób mimo wszystko pogłębia swoją wiarę, szuka Boga i swojego miejsca na ziemi, na przykład poprzez udział w różnego rodzaju stowarzyszeniach i wspólnotach, działających przy parafiach. W Elblągu są to m.in. ruch „Światło życia”, grupy Katolickiego Stowarzyszenia Młodych, Duszpasterstwo Akademickie, czy nawet grupy sportowe, gdzie młodzież spotyka się zarówno po to by rozmawiać, modlić się, jak i bawić.

Takiej możliwości  nie mają osoby mieszkające na wsi. Trudniej jest tam duchownym dotrzeć do młodzieży, zaproponować im jakiś alternatywny sposób spędzania wolnego czasu. Na prowincji można jednak spotkać się z większym praktykowaniem wiary, co bierze swe źródło m.in. w wartościach jakie zostały wyniesione z domu.

Młodzież w Kościele

Tym co można zauważyć jest również polaryzacja postaw młodzieży wobec Kościoła. Młodzi ludzie jasno określają swój stosunek do Kościoła i religii. Elbląski duchowny uważa to za przejaw czegoś dobrego. Ludzie w ten sposób nie oszukują siebie samych, lecz są szczerzy, również wobec innych osób.

Powodów zmniejszającej się liczby osób młodych, które aktywnie uczestniczą we wspólnocie Kościoła jest kilka – mówi ksiądz Piotr Bryk. Pierwszym z nich jest postępująca laicyzacja życia. Ogromny wpływ na podejmowane przez nas postawy ma nasze najbliższe otoczenie. Wiele zależy również od działań prowadzonych przez księży i rodziców.

Można mówić o hedonizmie, czyli szukaniu szczęścia w przyjemnościach, w życiu młodych ludzi – wspomniał ksiądz Piotr Bryk przytaczając zarazem słowa Jana Pawła II – „wymagajcie od siebie, choćby inni przestali od was wymagać” – które zostały skierowane do młodzieży podczas jednej z wizyt Ojca Świętego w Polsce. Młodzież dziś stara się przejść przez życie po linii najmniejszego oporu, nie starając się w nim czegokolwiek zmienić, co może prowadzić do jego zubożenia.

Według księdze Piotra, największą wartością, jaką młodzi ludzie poszukują w swoim życiu, jest przede wszystkim miłości – ludzie chcą kochać i być kochanymi. Niestety na przeszkodzie stoi wiele pokus, w tym m.in. dobra materialne.

Co Kościół ma do zaoferowania w dzisiejszych czasach?

Kościół stara się różnymi sposobami przyciągnąć młodych do siebie. Ksiądz Piotr Bryk wymienia tutaj przede wszystkim katechezę, którą jest prowadzona w kościele, czy w szkołach. Katecheza to przede wszystkim zgłębianie prawd wiary, ale jest to również budowanie więzi pomiędzy księdzem, a członkami wspólnoty poprzez wspólne rozmowy, wspólne spędzanie czasu, chociażby poprzez grę w piłkę. W ten sposób Kościół jest bliżej parafian, a duchownym łatwiej jest trafić do poszczególnych osób. Kościół stara się również promować różne postawy, na przykład życia w czystości, czy też życia bez nałogów.

Kolejną osobą, u której redakcja zasięgnęła opinii na temat stosunku młodzieży do Kościoła katolickiego, był socjolog Maciej Dębski - pracownik Wydziału Filozofii, Socjologii i Dziennikarstwa na Uniwersytecie Gdańskiem. Stwierdził on, iż zmiany w religijności Polaków, a przede wszystkim młodzieży, są skutkiem zachodzących przeobrażeń w społeczeństwie. Jeszcze kilka lat temu, w okresie realnego komunizmu młodzież aktywnie uczestniczyła w życiu Kościoła, który był wtedy m.in. ostoją opozycji. Obecnie młodzież nie chce realizować się jedynie w obrębie instytucji Kościoła - nie chce się ona dostosowywać do religii, lecz chce, aby to ona dostosowywała się do nich.

Kościół w ujęciu socjologicznym

W ostatnich latach spadło zaufanie do Kościoła, zmniejszył się również odsetek praktykujących katolików – twierdzi Maciej Dębski. Według przeprowadzonych badań, od lat 80-tych ubiegłego wieku do czasów dzisiejszych, aktywne uczestnictwo we wspólnocie Kościoła zmieniło się z 70% do 40% ogółu katolickiej młodzieży. Spadło również zaufanie do Kościoła katolickiego - w roku 1989 wynosiło ono 90%, a obecnie waha się w granicach 60% ogółu wiernych. Wśród młodzieży wskaźnik ten znajduje się na poziomie 50%.

Młodzież powoli odchodzi od przekonania, iż Polak to katolik. Religia nie odgrywa już tak ważnej roli w życiu młodych ludzi, jak miało to miejsce jeszcze kilka lat temu.

Maciej Dębski podkreślił, iż sprawą, którą warto poruszyć jest kwestia wartości, jakimi ludzie kierują się w życiu. Kiedyś czerpano z wzorców propagowanych przez księży, czy rodziców. Dziś młodzież szuka alternatywnych wzorców. Rodzice przestają być już przykładem dla dzieci, a religia coraz rzadziej jest tematem rozmów w domach. Wielu uważa, iż dochodzi dziś do kryzysu moralnego.

Dochodzi obecnie też do liberalizmu – młodzi ludzie sami sobie określają to, w co i jak będą wierzyć. Młodzi szukają w religii tego, co dla nich będzie najlepsze. Zaczynają oni podchodzić do religii w sposób selektywny – wybiera się jedynie te elementy, które są najmniej uciążliwe. Tego typu postępowanie najwyraźniej przejawia się w tzw. żywotności katolickiej, czyli aktywnym uczestnictwie w życiu Kościoła, przyjmowaniu sakramentów itp. Niejednokrotnie dochodzi do tego, że młodzi ludzie uczęszczają na Masze Św., lecz nie uznają spowiedzi, czy komunii św.

Stosunek katolików do wiary można bardzo łatwo ocenić, np. poprzez badanie wiedzy na temat wyznawanej przez nich religii. Wśród katolików poziom tej wiedzy można uznać za żenujący. Jak stwierdził socjolog, coraz to mniej osób czyta Pismo Św., coraz mniej osób potrafi określić podstawowe zasady wiary, czy znaczenie symboli religijnych.

Postawy młodzieży wobec wiary

Można wyróżnić kilka postaw młodzieży wobec Kościoła katolickiego w ówczesnych czasach. Do najczęściej spotykanych należy postawa obojętna. Osoby, które ją przyjmują, uznają istnienie Kościoła, jego prawa, lecz nie chcą mieć z nim zbyt wiele wspólnego.  Osoby o płytkim podejściu do spraw wiary, szukające jedynie kontrowersji, na przykład skandali z udziałem księży, są osobami o negatywnym ustosunkowaniu do Kościoła. Ostatnim przyjmowanym stanowiskiem przez katolików jest postawa pozytywna, która objawia się zaangażowaniem w życie Wspólnoty Kościoła. Często można spotkać się z tego typu zachowaniami na prowincji. Jednakże, jak twierdzi wykładowca gdańskiej uczelni,  trudno jest określić jednoznacznie wiarę młodych katolików, czego przykładem może być łączenie ze sobą elementów wielu religii. Zdarza się, iż katolicy wplatają w swoją religię elementy, zaczerpnięte z religii wschodu.

Czy odwrócimy się od Kościoła?

Maciej Dębski stwierdził, iż mało prawdopodobne jest to, by w przyszłości społeczeństwo polskie odwróciło się od Kościoła katolickiego. Argumentami, które za tym przemawiają, jest w dalszym ciągu silny autorytet Jana Pawła II. Również dość powszechny kult maryjny przyczynia się do pogłębiania wiary przez katolików. Rozwijają się i powstają różnego rodzaju ruchy religijne przy parafiach. Jednakże pewne jest to, iż dojdzie do wielu zmian w samym podejściu do wiary. Nie będą one jednak aż tak radykalne, jak miało to miejsce w Europie Zachodniej, czy krajach skandynawskich, gdzie dziś kościoły świecą pustkami.

Faktem jest, iż świat się zmienia. Młodzież i jej stosunek do religii są najlepszym tego przykładem. Można zauważyć, iż w sprawach wiary są oni nadal zagubieni i rozdarci pomiędzy tradycją, a tym co nowe i nieznane. To w jaki sposób młodzi ludzie podchodzą do religii, może być pewnego rodzaju buntem, próbą odcięcia się od tego co było kiedyś.
Jesteśmy świadkami zachodzących przemian w sferze obyczajowości, kultury i innych  płaszczyznach naszego życia – wszystko to jest nieuchronne. Często sami ulegamy tym zmianom, aby nie pozostać w tyle. Jednakże nie można określić jednoznacznie, w którym kierunku te zmiany podąża? Temat religii jest delikatny, ale warto dyskutować o trudnych sprawach, gdyż może prowadzić to do ciekawych konkluzji.
 

JK