Stanowisko Forum Rozwoju Elbląga w sprawie Starego Miasta

Minęło już pół roku odkąd po zeszłorocznych wyborach samorządowych rządzi Elblągiem nowa ekipa pod przywództwem prezydenta Grzegorza Nowaczyka. Niewątpliwym sukcesem nowych włodarzy miasta jest otwarcie się na głos społeczeństwa w sprawach istotnych dla rozwoju miasta i poprawy warunków życia jego mieszkańców. Korzystając z tego nowego otwarcia na głos społeczeństwa Forum Rozwoju Elbląga chciałoby zainicjować szeroką społeczną dyskusję na temat elbląskiego Starego Miasta, w którą powinny się zaangażować władze miasta, media, organizacje społeczne oraz wszyscy elblążanie i instytucje zainteresowane tym tematem.

Przed zniszczeniem Starego Miasta w 1945 roku dzielnica ta stanowiła centrum i serce miasta, którego Elbląg do dzisiaj nie posiada. Nasze miasto nie miało chyba nigdy szczęścia do władz państwowych. Także władze PRL nie zafundowały nam odbudowy Starego Miasta tak jak to miało miejsce w innych miastach Polski. Jak zwykle elblążanie musieli zająć się tym sami, na swój oryginalny sposób no i w tempie mocno ograniczonym przez skromne prywatne i samorządowe środki finansowe. Odbudowa Starego Miasta zaczęła się na dobre w latach 80tych XX wieku i o ile nic się nie zmieni wygląda na to, że potrwa jeszcze 20-30 lat.

Uważamy, że trzeba to zmienić, potrzebny jest jeden spójny strategiczny plan oraz zdecydowane przyspieszenie zabudowy całego Starego Miasta i Wyspy Spichrzów. Trzeba skończyć z improwizacjami w stylu pomysłów z „ogródkami archeologicznymi” czy fontannami lokowanymi na zasadzie, „ bo tu akurat jest wolne miejsce”.

Przy Prezydencie Elbląga powinien powstać stały zespół doradczy do spraw odbudowy Starego Miasta i Wyspy Spichrzów, który powinien opracować kompleksowy plan odbudowy i czuwać nad jego realizacją. W skład zespołu oprócz urzędników miejskich, powinni wchodzić architekci, urbaniści oraz przedstawiciele instytucji i organizacji pozarządowych zainteresowanych tematem.

Naszym zdaniem w plan ten powinien dokładnie określać:

Funkcja Starego Miasta w tkance miejskiej Elbląga

Stare Miasto powinno być centrum, życia społeczno kulturalnego Elbląga. Życie kulturalne powinno się koncentrować wokół już istniejących instytucji kulturalnych takich jak Galeria El, Muzeum, biblioteki wojewódzka i pedagogiczna oraz ratusz staromiejski. Ze względu na bogate zbiory muzealne pochodzące z wykopalisk na Starym Mieście, można tez rozważyć utworzenie Muzeum Starego Miasta, które np. mogłoby być zlokalizowane w zespole kamienic, wybudowanych specjalnie do tego celu pomiędzy kamienicami przyległymi do Biblioteki Wojewódzkiej, a Muzeum Miejskim. Do celów kulturalnych należałoby także zadbać o odbudowę zespołu klasztornego przy Galerii El, co umożliwiłoby znaczący rozwój działalności kulturalnej tej instytucji. Oczywiście uzupełnieniem publicznych instytucji kulturalnych, będą podmioty prywatne w postaci galerii, klubów itp.

Stare Miasto powinno być centrum szerokorozumianej rozrywki i spotkań zarówno Elblążan, mieszkańców regionu jak i turystów. Cała dzielnica powinna być wypełniona pubami, restauracjami, winiarniami, piwiarniami, dyskotekami, klubami, galeriami artystycznymi, sklepami itp. Żeby nie było wątpliwości, władze miasta Elbląga powinny uprzedzić potencjalnych nowych mieszkańców Starego Miasta o rozrywkowym charakterze tej dzielnicy, aby mieszkali tam ludzie aktywni, którzy lubią zabawę i nie przeszkadza im ruch i gwar uliczny nawet w późnych godzinach nocnych. Koncentracja dużej ilości lokali rozrywkowych na terenie jednej dzielnicy, ożywi Stare Miasto, przyczyni się do integracji mieszkańców Elbląga, no i z pewnością stanie się miejscem liczniej odwiedzanym przez turystów.

Zakres odbudowy

Stare Miasto powinno być odbudowane w całości zgodnie z lokalizacjami ujętymi w Miejscowym Planie Zagospodarowania Przestrzennego tej dzielnicy z pewnymi jego modyfikacjami. Należałoby m.in. rozważyć, zabudowę placu/skweru przy byłej przystani Żeglugi Gdańskiej przy ulicy Wodnej. Z racji gęstej zabudowy i planów ograniczenia ruchu samochodowego w tej dzielnicy, trzeba też wkomponować w zabudowę parkingi samochodowe podziemne oraz naziemne i wielopoziomowe.

Architektura i styl odbudowy

Rozumiemy, że z różnych względów jesteśmy skazani na tzw. „retrowersję” w odbudowie Starego Miasta, co, do której zdania są bardzo podzielone. Nie jesteśmy jej zwolennikami, ale sugerujemy kompromisowe rozwiązanie. Powinna nim być m.in. zmiana zapisów w MPZP Starego Miasta, która zakazuje odbudowy kamienic w stylu przypominającym budynki, które stały na zabudowywanych działkach przed 1945 rokiem.

Chodzi o uchwałę Rady Miasta Elbląga nr XXIX/525/97 z 27.11.1997. Można w niej wyczytać np. w § 9 punkt 4. „kamienice należy projektować w indywidualnych, współczesnych formach architektonicznych, eliminując styl historyzujący. Dopuszcza się możliwość stosowania historycznego detalu w sposób niesugerujący, że kamienica jest obiektem zrekonstruowanym lub oryginałem z określonej epoki stylowej. Projektowana architektura musi nosić znamię czasu i miejsca, w którym powstała, a jednocześnie wykazywać się uniwersalnymi walorami estetycznymi.”
Nie chodzi nam o wszystkie kamienice, ale chcielibyśmy by poddać rekonstrukcji, chociaż frontowe elewacje najpiękniejszych przedwojennych staromiejskich kamienic. Zabieg ten z pewnością upiększyłby i uatrakcyjnił turystycznie nasze Stare Miasto. Listę takich kamienic powinien oczywiście opracować zespół złożony z fachowców i miłośników dawnego Starego Miasta.

Osobnym problemem są elewacja kamienic budowanych pod koniec XX wieku, nie ma, co ukrywać, że zarówno wśród Elblążan jak i turystów, bardzo często słychać pod ich adresem niepochlebne oceny, wśród których dominują takie określenia jak kicz, bezguście czy koszmar. Sugerujemy rozważenie opracowania kompleksowego programu zmiany elewacji i szczytów tych kamienic na formy bardziej estetyczne, współgrające zarówno ze starą jak i współczesna architekturą Starego Miasta.

Bulwar, mosty, Wyspa Spichrzów

Patrząc na przedwojenne zdjęcia elbląskiego Starego Miasta, chyba większość oglądających jest zgodna, że najładniejsza i najbardziej reprezentacyjna była zabudowa nadrzeczna. Z jednej strony cieszy nas odbudowa mostów zwodzonych, z drugiej martwi brak działań i realnych perspektyw szybkiej reaktywacji nadrzecznej zabudowy. Uważamy, że władze miasta Elbląga powinny jak najszybciej ogłosić i nagłośnić w mediach, konkurs architektoniczny na projekt zabudowy nadrzecznej Starego Miasta i Wyspy Spichrzów. Konkurs miałyby charakter otwarty zarówno dla pracowni architektonicznych z Polski jak i z za granicy. Odpowiednia oprawa marketingowa tego konkursu stanowiłaby przy okazji świetną promocję miasta zarówno dla turystów jak i inwestorów, no i co najważniejsze przyśpieszyłaby tempo odbudowy tej dzielnicy. Odpowiednia reklama pomogłaby też znaleźć poważnego dużego wykonawcę tej inwestycji, w końcu będziemy mieli jedyne w Polsce Stare Miasto z czynnymi mostami zwodzonymi. To na prawdę byłaby duża prestiżowa inwestycja, której realizacje mogłaby relacjonować w systemie patronackim jedna z polskich czołowych stacji telewizyjnych. Oczywiście są to na razie tylko takie luźne pomysły, ale gdyby władze Elbląga wynajęły do tego zadania profesjonalną agencje marketingową, to wszystko jest do zrealizowania w przeciągu kilku lat.

Jeżeli chodzi o Wyspę Spichrzów, uważamy, że powinna być ona w przemyślany sposób zabudowana budynkami zbliżonymi wyglądem do średniowiecznych spichrzów. Bulwar Wyspy powinien mieć charakter reprezentacyjny i być wypełniony lokalami gastronomicznymi, i rozrywkowymi, tak żeby po obu stronach rzeki tętniło życie towarzyskie i był ożywiony ruch turystyczny. Przydałaby się rekonstrukcja kilku spichrzów dla podkreślenia historii i klimatu tej dzielnicy. Mamy nadzieję, że inwestycja elbląskiego browaru na Wyspie Spichrzów i odbudowa budynku dawnej giełdy jest początkiem intensywniejszej zabudowy tego terenu.

Parkingi i ograniczenia w ruchu samochodów

Podzielamy w pewnym stopniu zdanie władz miasta, że na Starym Mieście należy ograniczyć ruch samochodowy. Wiąże się to jednak z koniecznością budowy parkingów płatnych i bezpłatnych. Uważamy, że parkingi naziemne powinny być bezpłatne, szczególnie te funkcjonujące obecnie przy ulicy Rycerskiej. Oprócz nich powinny powstać duże parkingi podziemne np. pod boiskami szkół I LO i ZSTI. Dla mieszkańców Starego Miasta powinny też powstać min 2 duże parkingi wielopoziomowe. Oczywiście obiekty te powinny być z zewnątrz stylizowane na staromiejskie kamienice, żeby odpowiednio wkomponowały się w otoczenie.

Porzucone budowy

Martwią nas porzucone budowy i brak elewacji na niektórych kamienicach Starego Miasta. Wszystko to bardzo szpeci i stanowi antyreklamę tej dzielnicy. Sugerujemy władzom Elbląga żeby w drodze perswazji przekonali właścicieli tych nieruchomości, do szybkiego dokończenia budowy lub szybkiego zbycia nieruchomości inwestorowi, który za nich dokończy te inwestycje. Mamy nadzieję, że władze Elbląga przy zbywaniu działek kolejnym inwestorom, zabezpieczą się odpowiednio w umowach przed podobnymi sytuacjami w przyszłości.

Reasumując jeszcze jest szansa, na ukształtowanie Starego Miasta i Wyspy Spichrzów, jako serca miasta, miejsca spotkań i rozrywki elblążan oraz prawdziwej atrakcji turystycznej. Będziemy mieli jedyne w Polsce Stare Miasto z działającymi mostami zwodzonymi. Oba brzegi rzeki Elbląg możemy zabudować tak wspaniałymi kamienicami jak tylko zechcemy, ponieważ na razie nic tam nie ma i ogranicza nas tylko nasza wyobraźnia. Trzeba jednak przede wszystkim chcieć tych zmian i wziąć się do pracy.

Apelujemy do Prezydenta Elbląga o podjęcie tematu i rozpoczęcia konsultacji społecznych na temat odbudowy Starego Miasta i Wyspy Spichrzów. Bardzo liczymy na wsparcie zarówno elbląskich Radnych jak i miejskich urzędników w działaniach mających przywrócić elbląskiemu Staremu Miastu jego blask i świetność.

Osoby zainteresowane inicjatywą Forum Rozwoju Elbląga, które chciałyby się w nią włączyć proszone są o kontakt pod adresem redakcja@fre.elblag.pl
 

Cezary Balbuza
Forum Rozwoju Elbląga