Klasyka Polska - Józef Ignacy Kraszewski

Józef Ignacy Kraszewski - urodził się 28. 07. 1812 roku w Warszawie, zmarł 19.03.1887 roku w Genewie. Miejsce jego urodzenia spowodowane zostało obawą, przed wojną Napoleona z Rosją. Warszawa była wówczas miejscem bezpieczniejszym niż rodzinny majątek. Pochodził z rodziny szlacheckiej zamieszkującej w Dołhem koło Pruży na Białorusi. Dzieciństwo spędził w Romanowie na Podlasiu. Do szkół uczęszczał w Białej Podlaskiej, także w  Lublinie i Świsłoczy. Potem ukończył literaturę na Uniwersytecie Wileńskim. W czasie powstania listopadowego został uwięziony za szerzenie patriotyzmu. Od najmłodszych lat zajmował się tworzeniem, jego pierwsze utwory można znaleźć w petersburskim „Bałamucie” (1830) i wileńskim „Noworoczniku litewskim”  (1831) pod pseudonimem Kleofasa Fakundy Pasternaka. Po ukończeniu studiów, gdy praca literacka nie wystarczyła na utrzymanie przeniósł się do majątku rodzinnego, gdzie w 1838 roku ożenił się z panną Zofią Woroniczówną. W 1853 roku z czworgiem dzieci przenieśli się Kraszewscy do Żytomierza, gdzie J. I. Kraszewski został kuratorem szkolnym, jednocześnie zajmował się pracą literacką i wydawniczą. Od 1941 roku pracował jako redaktor wileńskiego „Atheneum”, równocześnie był  współpracownikiem „Tygodnika Petersburskiego”, a od r. 1851 „Gazety Warszawskiej”, która osiągała w tym czasie ogromne nakłady. Cały czas też zajmował się twórczością pisarską, w której postanowił odmalować „Dzieje Polski” od czasów najdawniejszych do sobie współczesnych. Powieściom o bogatej wielowątkowej fabule nadawał kształt „realistyczny”, wielokrotnie korzystał ze źródeł, w każdym dostępnym miejscu, uczelni, archiwum kościelnym, szperał też w zbiorach pisanych wielu szlacheckich rodzin, zapraszany dla zarchiwizowania rodzinnej historii. Nieczęsto wybierał się w podróże wypoczynkowe, jeżeli podróżował, to po to, by skorzystać ze zbiorów archiwalnych.  W okresie 1851-1858 parokrotnie jako redaktor „Gazety Warszawskiej” odwiedzał Warszawę także Odessę, w roku 1858 wyjechał za granicę, gdzie zwiedzał Włochy, Niemcy, Francję. W 1859 roku  został redaktorem „Gazety Codziennej” później „Gazety Polskiej”. W 1863 roku został wydalony z kraju. Wiele jego książek zawierało treści, które nie podobały się cenzurze i kurator Wielopolski z nakazu urzędu cenzury wydał Kraszewskiemu nakaz opuszczenia kraju (wkrótce miał został zastąpiony kuratorem rosyjskim).

Do okresu przed emigracją Kraszewski napisał wiele powieści między innymi społeczno obyczajowe „Poeta i świat”(1839); „Latarnia czarnoksięska”(1843-44, o arystokracji i szlachcie); „Sfinks”(1847, książka o artystach) „Ulana”, (1842, powieść ludowa); „Boża czeladka” (1858); „Dziecię starego miasta” (1863, zawierająca obrazy z okresu poprzedzającego powstanie, manifestację i pogrzeb jenerałowej Sowińskiej). W powieściach historycznych pojawił się „Mistrz Twardowski” (1840); „Zygmuntowskie czasy (1846); „Diabeł” (1855, powieść obyczajowa z czasów Stanisława Augusta). W 1838 r. wydane zostały też  poczytne  „Poezje”, które wkrótce osiągnęły drugi nakład. Kraszewski pisał też utwory dramatyczne i zajmował się malarstwem. Po studiach malarskich po Kraszewskim pozostało wiele zilustrowanych „Dzienników podróży” i studia portretowe, które służyły za szkice do charakterystyki licznych  malowniczych literackich postaci. Miejscem dłuższego emigracyjnego pobytu pisarza zostało Drezno, tutaj pomagał uchodźcom polskim, organizował  życie literackie polonii, a przede wszystkim pisał cykle powieści historycznych, stał się sumieniem narodu, Abrahamem wyprowadzającym ślepe rzesze wielu pokoleń Polaków na czyste wody, gdzie rodził się patriotyzm, gdzie ojczyzna żywa i wspaniała powstawała, uwieczniana na kartach powieści. W okresie drezdeńskim napisane zostały między innymi powieści „Para czerwona”;  „My i oni” (1865) dotyczące wydarzeń powstaniowych; („Tułacze”  (1868), rzecz o emigrantach; „Warszawa w 1794 roku” ((1873); „Hrabina Cosel”(1873, powieść z czasów saskich); „Historia o Janaszu Korczaku i pięknej miecznikównie” (1874, z czasów Sobieskiego), „Syn marnotrawny” (1879, z czasów Stanisława Augusta); „Stara baśń”; (1876, powieść piastowska). Kraszewski pisał też  prace krytyczno-literackie między innymi studia o Syrokomli, Ignacym Krasickim. Wydał pisma Brodzińskiego i listy Krasińskiego. Bardzo cenną spuścizną Kraszewskiego są jego opracowania historyczne „Polska w czasie trzech rozbiorów”;  także podróżnicze „kartki z podróży”; „Wspomnienia z Wołynia, Polesia i Litwy”; „Wspomnienia z Odessy”. Na emigracji był Kraszewski redaktorem poznańskiego „Omnibusa”; drezdeńskiego” Tygodnia”. Pisał też bajeczki dla dzieci. Był pierwszym organizatorem „Biblioteki ludowej” jeszcze w czasie przed wyjazdem do Drezna. Kilkakrotnie odwiedzał Kraków i Lwów, zakładając towarzystwo „Macierzy Polskiej w 1882 roku we Lwowie.

Nie ominęło go kolejne aresztowanie, w 1883 roku aresztowany został w Berlinie za nieprzychylne relacje o Niemczech i pomówiony o zdradę stanu na rzecz Francji. Trafił do wyjątkowo ciężkiego więzienia w Magdeburgu, zwolniony dzięki pomocy wielu przyjaciół w 1885 roku,  obłożnie już wówczas chory, wyjechał do Szwajcarii. Zmarł w Genewie w roku 1887. Pochowany został w Krakowie „Na skałce”.

Wśród pisarzy polskich zdobył najwyższe uznanie za zasługi „piórem” dla ojczyzny. Otoczony był chwałą przez sobie współczesnych, ale nie ominęły go trudy życia, był sumieniem narodu, niósł jego historię dla przyszłych pokoleń. Ogromna pracowitość sprawiła, że on jeden wywiązał się w pełni z zadania twórczego, jakiego się podjął. Nie było więcej w Polsce takiego tytana pracy. W powieściach często kreował bohatera pozytywnego, którego życie realizowało się w zamęcie burz dziejowych, gdzie musiał wybierać między wartościami etycznymi. Taka konstrukcja sprawiła, ze wiele jego powieści przenika etyka katolicka, w niektórych wyraźnie ukazuje się nam nimb „świętości” autora, który był wspaniałym wizjonerem, dobrym malarzem, prawdziwym katolikiem, człowiekiem etycznym zawsze,  także był największym spośród polskich patriotów dla zadania jakiego się podjął. Wskrzesił historię Polski, opisał czasy współczesne sobie.

Trudno porównywać twórczość pisarską, przypuszczalnie Dickens, powieściopisarz angielski gdyby pisał więcej powieści historycznych mógłby stylem pisania dorównać Kraszewskiemu, chociaż można w jego powieściach znaleźć też sporo z Dumasa i Walter Scotta (czołowy powieściopisarz okresu romantyzmu ), pisarzy których można zaliczyć do czasów współczesnych Kraszewskiemu.