Przy szabasowych świecach – przedsmak premiery spektaklu „Skrzypek na dachu”

Dzisiaj (5 listopada), o zachodzie słońca, zakończy się Szabat. Jak wszystkie dni tygodnia, zgodnie z Księgą Rodzaju, sobota również, zaczyna się już w piątkowy wieczór i trwa do zachodu słońca dnia następnego. Ponieważ w Piśmie Świętym  napisane jest „Pamiętaj stale o dniu Szabatu, aby go uświęcać” (Księga Wyjścia 20:8), dlatego w każdy piątek wieczorem w żydowskich domach rozpoczyna się celebracja ostatniego dnia tygodnia. Zgodnie z tradycją  i zapisami Talmudu jest to dzień radości, podczas którego domownicy oddają się przyjemnościom. Podczas szabasowych spotkań jedzą, śpiewają i spędzają czas z rodziną.

W związku ze zbliżającą się premierą „Skrzypka na dachu”, elbląski Teatr im. Aleksandra Sewruka, zaprosił na „Przedpremierowy wieczór Szabasowy”, który rozpoczął się w piątek, o godz. 17:00. Mała Sala teatru zamieniła się w gościnny dom. Uczestnicy spotkania zasiedli przy ustawionych w podkowę, zasłanych białymi obrusami i udekorowanych kwiatami stołach, na których ciepło migotały zapalone świece. Dyrektor teatru, Mirosław Siedler, jak na gospodarza przystało, powitał gości i zaprosił do wspólnego biesiadowania. Aby tradycji stało się zadość, a przede wszystkim, aby zgromadzeni nie czuli się zagubieni w  zawiłościach przepisów związanych z szabatem, Jakub Skrzypczak, przedstawiciel Gmin Wyznania Mojżeszowego RP, przybliżył tradycyjne zachowania. I tak opowiedział o genezie szabatu, odmówił modlitwę nad kielichem wina oraz błogosławieństwo dla córki i syna. Następnie zaprosił wszystkich na poczęstunek. Każdy mógł podejść do suto zastawionego, kuszącego zapachami stołu, na którym znalazły się tradycyjne i mniej tradycyjne potrawy kuchni żydowskiej. Każdy chciał skosztować przygotowanych specjałów. Znalazł się wśród nich żydowski kawior, czyli wątróbka drobiowa z cebulą, ryba pod różnymi postaciami, pieczone ziemniaki oraz wiele potraw, których nazw nie sposób zapamiętać, za to wszystkie bardzo smaczne.

Wino i pyszne jedzenie uzupełniła strawa dla ducha. Trzy nastrojowe piosenki z tekstami Agnieszki Osieckiej zaśpiewała aktorka naszego teatru - Małgorzata Jakubiec-Hauke.

Podczas szabasowego spotkania nie mogło zabraknąć Artura Hofmana, reżysera musicalu „Skrzypek na dachu”. Ten polski aktor, reżyser i dziennikarz, jest również działaczem społeczności żydowskiej w Polsce, przewodniczącym Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce oraz  redaktorem naczelnym „Słowa Żydowskiego”.

W foyer teatru dostępne były egzemplarze „Słowa Żydowskiego” oraz można było podziwiać plakaty, programy i fotografie będące ilustracją spektakli „Skrzypka” realizowanych w Polsce.

Zapytany o stopień trudności wystawienia tego słynnego musicalu przez elbląski teatr, reżyser Artur Hofman powiedział – Nie jest aż tak trudno, jakby się wydawało. Oczywiście jest to poważne przedsięwzięcie, ale dajemy radę i myślę, że efekt końcowy będzie taki, jak zamierzam. Współczesne musicale robione są prawie jak opery, a tu jest kawał teatru. Jest to śpiewogra na dobrą sprawę, gdzie są kawałki komediowe, farsowe, poważne, przeplatane z bardzo nośnymi, hitowymi fragmentami muzycznymi. Kultura jidysz powstała w Rzeczpospolitej, na rubieżach wschodnich, w Europie centralnej. Dziś tej kultury nie ma, ale mimo to, gdzieś z nami jest. Ludzie znają pojedyncze słowa takie jak: „cymes” czy „l'chaim”. Dzięki sformułowaniom, które są w obiegu do dnia dzisiejszego, myślę, że polski widz będzie czuł się lepiej niż jakikolwiek inny. „Skrzypek na dachu” to miłość, tradycja, filozofia i fachowo napisany dowcip. A do tego dodaję te smaczki, między innymi w kostiumie żydowskim, żeby pojawiły się rzeczy etnograficznie logiczne. Mój ojciec urodził się w 1909 roku. Był szewcem i ten rodzaj mądrości życiowej, którą prezentuje Tewje, jest bardzo bliski temu sposobowi rozumowania, które posiadał mój ojciec. To pewna tradycja myślenia i mówienia, która świadczy, że nie był omnibusem, ale zawsze trafiał w sedno.

Do kogo adresowany jest spektakl „Skrzypek na dachu”? – Właściwie do wszystkich – stwierdza reżyser. – Mogą tu przychodzić widzowie dziewięćdziesięcioletni oraz dziewięciolatki. Nie powinni mieć kłopotu ze zrozumieniem akcji, a wręcz odwrotnie. Melodie wpadają w ucho, dowcipy są zrozumiałe. Każdy poczuje się dobrze spędzając ponad dwie godziny w teatrze.

Na zakończenie tego wyjątkowego spotkania zapytaliśmy rzecznika prasowego elbląskiego teatru, Tomasza Walczaka, o ideę, jaka przyświecała realizatorom „Wieczoru Szabasowego”. - W wielu teatrach jest tak, że premiery obudowywane są wydarzeniami, które je poprzedzają. Wieczór szabasowy był takim wydarzeniem przedpremierowym. Był to wieczór o tyle magiczny, że złożyło się na niego kilka aspektów. Po pierwsze kuchnia żydowska. Specyficzna. Łącząca dla nas dziwne smaki. Po drugie fantastyczne opowieści na temat tradycji żydowskiej, chociażby to błogosławieństwo dzieci na początku wieczoru. Na Sali było kilkoro dzieci i widziałem, że matki kładły dłonie na ich głowach podczas błogosławieństwa. I to było fajne. O to chodziło, żeby przybliżyć nieznaną religię i tradycję żydowską. Bo cóż my o niej wiemy, poza tym, że od niej wzięła początek religia chrześcijańska? Podczas całego wieczoru przewijała się muzyka ze spektaklu. Miało to zachęcić widzów do obejrzenia musicalu.

Jak powiedział dyrektor teatru, Mirosław Siedler, bilety na listopad są już wykupione. Choć nie było jeszcze premiery, na grudzień bilety też są już wyprzedawane. Zapewne powodem zainteresowania jest promocja cen biletów, które do końca roku (a w każdym razie do wyprzedania wszystkich biletów) będą dostępne w niższych cenach (po 30 i 35 złotych).

Widziałam próby do spektaklu i już wiem, że nie tylko niższa cena biletów zapewni  frekwencję na widowni. Choć próby odbywają się jeszcze bez kostiumów, to oddają klimat przedstawienia i gwarantują, że elbląski teatr wystawi kolejny hit.

Premiera zbliża się wielkimi krokami. Nie tylko aktorzy przygotowują się bez wytchnienia. Sztab ludzi pracuje nad dekoracjami, kostiumami, perukami. Dla nas elbląski teatr uchylił rąbka tajemnicy i pokazał m.in. jak wyglądają projekty kostiumów dla aktorów oraz część, niedokończonej jeszcze, scenografii.