Podstrony / Edukacja w Elblągu po 1945 roku

Początki szkolnictwa po 1945 roku

Powojenna historia elbląskiego szkolnictwa rozpoczyna się 7 maja 1945 roku, kiedy to do Elbląga przybył, 50-cio letni wówczas, nauczyciel Brunon Talaśka (1896-1959), którego zadaniem było, z polecenia Naczelnika Oświaty i Pełnomocnika Rządu Rzeczypospolitej na Okręg Mazurski w Olsztynie, zorganizowanie szkolnictwa w zniszczonym Elblągu.

Już 10.05.1945 roku w willi przy ul. Królewieckiej 135 rozpoczyna działalność Inspektorat Szkolny w Elblągu, którym do września 1947 roku kierował Brunon Talaśka. Zastąpił go Józef Sawiński, urzędujący do marca 1951 roku. W latach 1948-1950 Inspektorat znajdował się przy ul. F. Chopina 16. Po likwidacji, w jego miejsce powstał Wydział Oświaty przy obecnym Urzędzie Miejskim w Elblągu przy ul. Łączności 1, którym kierował w latach 1951-1962 Edmund Marczak, a w latach 1962-1967 Alfons Andrzejewski.

W związku z brakiem mieszkań dla pierwszych nauczycieli oraz ogromnymi problemami zaopatrzeniowymi 15.09.1945 roku przy ul. M. Kopernika 18/20 powstał Dom Nauczyciela Powiatowego Oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego w Elblągu, wraz ze stołówką, z której korzystali elbląscy nauczyciele i ich rodziny, oraz świetlicą i hotelem nauczycielskim, na który przeznaczono kilka dużych pokoi w budynku.

Dnia 27.09.1945 roku przy ul. M. Curie-Skłodowskiej, róg ul. F. Chopina, otwarta została pierwsza w mieście Spółdzielcza Księgarnia - Kultura, która w 1947 roku posiadała trzy filie, dwie przy ul. Królewieckiej i jedną przy ul. I-go Maja, a która zaopatrywała nauczycieli i uczniów w niezbędne przybory i materiały szkolne. Jej założycielem i kierownikiem był jeden z pionierów elbląskiego szkolnictwa Kazimierz Dynia. Spółdzielnia została zlikwidowana z końcem 1949 roku, kiedy to, z początkiem 1950 roku, na jej miejsce powstała instytucja państwowa - Dom Książki.

W latach 1945-1956 w Polsce obowiązywał nakaz nauki w zakresie szkoły podstawowej dla dzieci od 7 do 13 roku życia. Obwieszczenie Komisji Oświaty Miasta Elbląga o obowiązku nauki ukazało się 13.12.1945 roku. Od 1956 roku obowiązywała 7-klasowa, a od 1961 roku 8-klasowa szkoła podstawowa. Kolejna reforma została wprowadzona dopiero w 1998 roku, stworzono wówczas 6-klasowe szkoły podstawowe oraz trzyletnie Gimnazja. W 1945 roku do pierwszych trzech szkół podstawowych uczęszczało, do 21 klas, 896 uczniów, których uczyło 20 nauczycieli.

Pierwszymi nauczycielami w Szkole Podstawowej nr 1 byli: Edmund Marczak - pierwszy kierownik, którego zastąpił Piotr Oleszkiewicz, Zenon Sywula, Maria Gawrychowa, Stefania Maciejwska, Janina Taczanowska, Ignacy Taczanowski i Kazimierz Jaworski.

Pierwszymi nauczycielami w Szkole Podstawowej nr 2 byli: Edmund Marczak - kierownik szkoły, Jadwiga Górska, Hipolit Możejko, Bronisława Ławrynowicz, Janina Pląskowska, Marian Skowronek, Paulina Swatlerowa.

Pierwszymi nauczycielami w Szkole Podstawowej nr 3 byli: Andrzej Sowa - kierownik szkoły, Franciszka Sawińska, Helena Jaworska, Eugenia Milewska, Janina Szkwarkowska, Maria Reczyńska.

Nieistniejące szkoły elbląskie (po 1945)

W latach powojennych w różnych obecnych obiektach w Elblągu powstało i funkcjonowało wiele szkół, które już dzisiaj nie istnieją, zostawiając ślad w historii miasta i jego szkolnictwa. Przy dawnej żydowskiej wspólnoty osadniczej (kibuc) przy ul. Lubranieckiej 33latach 1947-1948 działała Syjonistyczna Szkoła Morska - Zewolen, w której kształcili się kandydaci na rybaków, marynarzy i robotników portowych. Ponadto w szkole uczono języka hebrajskiego i angielskiego.

W budynku byłego Urzędu Wojewódzkiego przy ul. Wojska Polskiego 1, w latach 1947-1949 mieściła się Szkoła Przysposobienia Przemysłowego, do której uczęszczało około 600 uczniów, zorganizowanych w 10 kompani.

W budynku obecnej Policji przy ul. Królewieckiej 106, gdzie w1946 roku mieścił się Dom Dziecka, w latach 1947-1949 działała Publiczna Szkoła Zawodowa. Została przeniesiona na ul. Blacharską, obecnie ul. Bożego Ciała 10, gdzie dzisiaj mieści się seminarium duchowne.

W obecnym budynku Zespołu Szkół Zawodowych nr 1 przy ul. Zamkowej 16 od stycznia 1950 roku działało dwuletnie Liceum Torfowe. Przeniesiono je, w 1951 roku, do obecnego budynku Zespołu Szkół Mechanicznych przy ul. J. A. Komeńskiego 39, jako czteroletnie Państwowe Technikum Przemysłu Torfowego. W 1960 roku instytucja ponownie zmienia miejsce lokalizacji i zostaje przeniesiona do obecnego Muzeum Państwowego w Elblągu przy Bulwarze Zygmunta II Augusta 11, jako pięcioletnie Technikum Torfowe - to jedyna tego typu szkoła w Polsce. Działała do połowy lat 60-tych wspólnie z powstałą w 1958 roku trzyletnią Szkołą Rzemiosł Budowlanych.

W tym samym budynku, od lutego 1947 roku do lat 60-tych, funkcjonował Zakład Doskonalenia Rzemiosł, prowadzący kursy doskonalące kwalifikacje robotników spółdzielczości w różnych zawodach oraz przygotowujących do egzaminów czeladniczych i mistrzowskich.

W obecnym budynku 110 Wojskowego Szpitala Garnizonowego przy ul. J. A. Komeńskiego 35, w latach 1948-1953, mieściła się powołana przez ministerstwo rolnictwa, Centralna Szkoła Administracji Rolniczej w Elblągu. Jej zadaniem było przygotowanie specjalistów do pracy w Państwowych Gospodarstwach Rolnych – PGR, takich jak: kierowników gospodarstw rolnych, księgowych, magazynierów, mechaników traktorowych, monterów, brygadzistów, inspektorów mechanizacji. To między innymi traktorzyści - absolwenci tej szkoły -zaorywali zdewastowane po II wojnie światowej Żuławy. Po wygaśnięciu umowy najmu w 1953 roku szkoła została przeniesiona do Boczkowa koło Kłodzka,a na jej miejscu powstał obecny szpital.

W budynku obecnego szpitala El-Vita przy ul. Związku Jaszczurczego 22,w latach 1947-1951, funkcjonowała, przeniesiona z Warszawy, trzyletnia Szkoła Sztormanów Żeglugi Śródlądowej, kształcąca w kierunkach: nawigacji, dróg wodnych oraz mechanicznym. Uczęszczało do niej około 250 uczniów, a w internacie znajdującym się na terenie szkoły obowiązywał regulamin wojskowy.

W 1951 roku szkoła została przeniesiona do Wrocławia jako Technikum Żeglugi Śródlądowej, a na jej miejscu, z inicjatywy Centralnego Polskiego Czerwonego Krzyża w Warszawie, została zorganizowana Szkoła Asystentek Pielęgniarskich Polskiego Czerwonego Krzyża w Elblągu. Placówka szkoliła pielęgniarki z całej Polski. Początkowo czas trwania nauki wynosił sześć miesięcy, w 1952 roku wydłużony został do 12 miesięcy. Cztery lata później placówka działała już jako dwuletnia szkoła. Przez cały okres jej funkcjonowania, do 1965 roku, naukę w niej ukończyło ponad 800 pielęgniarek, które pracowały w szpitalach w całej Polsce.

W funkcjonujących do dzisiaj koszarach przy ul. Królewieckiej 5 lipca 1961 roku została utworzona Podoficerska Szkoła Zawodowa, która 18.05.1962 roku otrzymała imię Rodziny Nalazków. Zlikwidowano ją pod koniec lat 70-tych. W Podoficerskiej Szkole Zawodowej istniała jedyna w kraju Wojskowa Szkoła Muzyczna II stopnia, kształcąca muzyków dla orkiestr wojskowych w całej Polsce.