Podstrony / Imperium przemysłowe Schichau'a

Największy przemysłowiec Elbląga w XIX wieku, twórca potęgi przemysłowej przedwojennego Elbląga Gottlob Ferdynand Schichau, urodził się 30.01.1814 roku w Elblągu, w rodzinie niezbyt zamożnego elbląskiego rzemieślnika Karola Jakuba Schichau, który nie był w stanie zapewnić zdolnemu chłopcu wyższej edukacji. Na prośbę elbląskich rzemieślników, którzy wystąpili do króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III o dofinansowanie nauki Ferdynanda,i po uzyskaniu jego zgody, młody Schichau rozpoczął 1 kwietnia1832 roku na koszt króla trzyletnie studia inżynierskie w Królewskiej Wyższej Szkole Przemysłowej w Berlinie. Po ich ukończeniu i odbyciu praktyk w fabrykach budowy maszyn w Niemczech, Holandii oraz Anglii, 23 letni inżynier wraca do swojego rodzinnego miasta z głową pełną planów i pomysłów. Za pożyczone od ojca pieniądze 30.06.1837 roku nabywa małą działkę przy obecnej ul. Wałowej 10, gdzie rozpoczyna samodzielną działalność, uruchamiając 04.10.1837 roku niewielki zakład mechaniczny, zatrudniający początkowo 8 pracowników, przyjmując zlecenia na wykonanie różnych urządzeń mechanicznych oraz ich napraw. W ciągu kilkudziesięciu lat zbudował potężne imperium przemysłowe znane w całej ówczesnej Europie i świecie, produkujące maszyny parowe i wyposażenie dla różnych zakładów przetwórczych.

Oprócz zakładów przemysłowych i stoczni w Elblągu (obecne Alstom Power przy ul. Stoczniowej), w których produkowane były statki handlowe, pasażerskie i wojenne, m.in. torpedowce i U-boty dla Kriegsmarine oraz na eksport do Rosji, Włoch, Turcji, Chin, Japonii i Brazylii, był właścicielem fabryki lokomotyw i wagonów, powstałej w 1870 roku, powiększonej po zakupie zbankrutowanej firmy Hambruch Vollbaum Co. w 1874 roku, obecny Elzam przy al. Grunwaldzkiej, dwóch elektrowni oraz przedsiębiorstwa żeglugowego, morskiej stoczni w Gdańsku (obecna Stocznia Gdańska), powstałej w latach 1889-1892 oraz stoczni remontowej w Piławie (obecny Bałtijsk w Obwodzie Kaliningradzkim w Rosji), powstałej w 1889 roku.

Należności wnoszone przez G. F. Schichaua z tytułu podatków do kasy miasta Elbląga wynosiły 1/3 wszystkich wpływów podatkowych Elbląga. Był deputowanym I stopnia w Radzie Miejskiej Elbląga. Znany był z dobrego stosunku do swoich podwładnych i pracowników, tworząc m.in. system ubezpieczeń pracowniczych. Odwdzięczając się Elbląskiej Izbie Rzemieślniczej za pomoc i poparcie w uzyskaniu wykształcenia, ofiarował jej 10 tysięcy marek na budowę nowego gmachu Cechu. Brał czynny udział w akcjach charytatywnych, świadczył duże sumy pieniężne na cele społeczne i kulturalne Elbląga, m.in. na budowę Teatru Miejskiego, kasyna, terenów rekreacyjno -sportowych dla elbląskiej młodzieży szkolnej.

Ze związku małżeńskiego z Amalią Julianną z domu Harting miał syna i trzy córki. Inż. Gottlob Ferdynand Schichau - Honorowy Obywatel Miasta Elbląga i Gdańska zmarł 23.01.1896 roku w Elblągu i został pochowany z wielkimi honorami na przedwojennym elbląskim cmentarzu, obecny park im. R. Traugutta, a obecna ul. Stoczniowa otrzymała nazwę Schichaustrasse, która to nazwa obowiązywała do 1945 roku. W cztery lata po jego śmierci, mając we wdzięcznej pamięci byłego właściciela i pracodawcę, urzędnicy i pracownicy jego zakładów ufundowali mu pomnik wykonany z brązu z napisem –Czcigodnemu Szefowi – urzędnicy i robotnicy – który został odsłonięty 18.11.1900 roku w obecności około 6 tysięcy osób. Pomnik ten stał w parku nieopodal Bramy Targowej (teren obecnego boiska sportowego I liceum ogólnokształcącego), naprzeciwko willi Schichaua, która znajdowała się obok głównego wejścia do biurowca zakładów (obecny parking samochodowy). Pomnik ten zniknął z pejzażu miasta w lutym 1945 roku ,zniszczony przez Rosjan, zajmujących zdobyte w czasie II wojny światowej miasto.

Również istniejąca w okresie międzywojennym w Elblągu szkoła inżynierska, która mieściła się w zabudowaniach obecnej siedziby Policji przy ulicy Królewieckiej, nosiła nazwę Ferdinand Schichau Ingenierschule. Kontynuatorem dzieła G.F.Schichaua był jego zięć inż. Karol Henryk Ziese, ożeniony z najmłodszą córką Schichaua-Elżbietą, przyczyniając się do dalszego rozkwitu firmy, produkującej na szeroką skalę m.in. turbiny parowe, silniki Diesla oraz łodzie torpedowe.

Wyroby z firmy Schichau prezentowane były na Światowej Wystawie w Paryżu w 1900 roku. Po śmierci K. H. Ziese w 1917 roku, zakłady przejął jego zięć inż. Karol Fridolf Carlson, który zmarł niespodziewanie w 1924 roku w wieku 54 lat, a po nim jego żona Hildegarda, córka Ziesego, która kierowała firmą do dnia swojej śmierci 3.04.1927 roku.

W wyniku głębokiego ogólnoświatowego kryzysu gospodarczego, byłe zakłady G. F. Schichaua zostały 16.05.1929roku przekształcone w spółkę akcyjną z o.o. pod zarządem Rzeszy Niemieckiej. Po okresie zastoju, po dojściu do władzy A. Hitlera, w latach 1933-1945 zakłady przeżywają okres wielkiej prosperity, produkując na potrzeby militarno - wojenne III Rzeszy Niemieckiej, lokując koncern Schichaua na liście 100 największych zakładów produkcyjnych całych ówczesnych Niemiec, a miasto Elbląg wraz z całym jego potencjałem wytwórczym należało do 50-ciu największych ośrodków przemysłowych Niemiec, drugim w Prusach Wschodnich, po Królewcu.

Wraz z poprawą kondycji finansowej firmy, od 1936 roku zaczęły powstawać w różnych częściach miasta domy mieszkalne tzw. „Osiedla Schichaua”, w których za niewielki czynsz mieszkali pracownicy zakładów, a które do dzisiaj istnieją m.in. przy ul. Freta, J. Kilińskiego, Narciarskiej, S. Okrzei, T. Rechniewskiego. W czasie II wojny światowej koncern Schichaua zatrudniał 44 tysiące pracowników: w Elblągu - 18 tys., w Królewcu - 14 tys., w Gdańsku – 12 tys., wśród których przeważającą większość stanowili jeńcy wojenni i więźniowie obozu koncentracyjnego w Stutthofie.

Dla upamiętnienia Gottloba Ferdynanda Schichaua - wielkiego przedwojennego ”niekoronowanego króla elbląskiego przemysłu”, Fundacja Elbląg ustanowiła coroczną nagrodę Filantropa Elbląga - statuetkę Ferdynanda, którą pierwszy laureat - firma Alstom Power, obecny kontynuator wielkiego dzieła G. F. Schichaua, otrzymała na wielkiej gali w Teatrze Dramatycznym w lutym 2001 roku.

Uchwałą Rady Miasta Elbląga z dnia 20.06.2002 roku, skwer obok Bramy Targowej, przy wejściu do biurowca Alstom Power przy ul. Stoczniowej, nazwany został Skwerem G. F. Schichaua, gdzie 8 września 2003 roku uroczyście odsłonięto głaz - pomnik z płaskorzeźbą patrona.