Podstrony / Szlaki wodne

Transport wodny zawsze należał do najtańszych i od wieków przy większych i mniejszych rzekach powstawały ośrodki miejskie. Również Elbląg, leżący nad rzeką o tej samej nazwie, posiada bardzo ciekawe połączenia wodne. Oczywiście nie wszystkie są w równym stopniu atrakcyjne i tak samo wykorzystywane. Miasto, jako port pełnomorski, niestety zakończyło swą karierę po roku 1945. Brak wyjścia w pełne morze zmuszał do żeglugi wodami śródlądowymi, co bardzo wydłużało podróże i ograniczało tonaż statków. To, co stanowiło wadę przy transporcie wodnym na skalę przemysłową, obecnie jest atrakcją turystyczną. Z Elbląga możemy popłynąć na północ rzeką Elbląg i Kanałem Jagiellońskim do Nogatu, a następnie Wisłą do Gdańska. Jeżeli popłyniemy dalej na północ dotrzemy do Zalewu Wiślanego. Tu mamy do wyboru Krynicę Morską na Mierzei Wiślanej lub porty Zalewu Wiślanego, leżące na skraju Wysoczyzny Elbląskiej (Suchacz, Kadyny, Tokmicko, Frombork, Nowa Pasłęka), a w przypadku posiadania odpowiednich dokumentów również Cieśninę Piławską, leżącą już na terenie Rosji. Na południe rzeka Elbląg doprowadzi nas do jeziora Druzno i Kanału Elbląskiego, którym dotrzemy do Ostródy. Poniżej fotografia portu w Elblągu przed II wojną światową.

Rzeka Elbląg - Łączy jezioro Druzno z Zalewem Wiślanym. Jej długość to ok. 18 km. Duża część rzeki stanowi port elbląski. Jej głębokość waha się od 3,5 do 4,5 m, ale przy ujściu do zalewu Wiślanego spada do 1,7 m. Poważnym problemem są niskie mosty, a obecnie nie ma ani jednego zwodzonego (ostatni – Most Niski - zlikwidowany został w roku 1986). Na wysokości Elektrociepłowni Elbląg, z rzeką Elbląg łączy się Kanał Jagielloński. Powstał w roku 1495 i umożliwiał, oczywiście nadal umożliwia, połączenie Elbląga z Wisłą (przez Nogat).

Rzeka Nogat - stanowiła jedno z trzech ramion ujściowych Wisły. Po wykonaniu Przekopu Wisły, na początku XX wieku Nogat został oddzielony śluzą w Białej Górze, a cała rzeka podzielona na stopnie wodne śluzami w Szonowie, Rakowcu i Michałowie.

Całkowita długość Nogatu od Białej Góry do ujścia do Zalewu Wiślanego wynosi ok. 62 km.

W Białej Górze można obejrzeć śluzy nową i starą – połączenie Liwy z Nogatem. Na tej ostatniej są oznaczane stany wody w czasie wielkich powodzi żuławskich.

Rzeka nie jest uczęszczanym szlakiem wodny, mimo wielu atrakcji. Jedną z najciekawszych, jest niewątpliwie elektrownia wodna w Rakowcu. Była ona inwestycją Senatu Wolnego Miasta Gdańska, a niektóre urządzenia maszynowni pochodzą z elbląskich zakładów Schichaua.

Szkarpawa - inaczej nazywana jest Wisłą Elbląską. W XIX wieku stanowiła jedno z trzech ramion ujściowych Wisły – obok Nogatu i Wisły Gdańskiej.

Po wybudowaniu w roku 1895 Przekopu Wisły wszystkie pozostałe ujścia tej rzeki zabezpieczono śluzami: Wisłę Gdańską w Przegalinie, Szkarpawę w Gdańskiej Głowie (fot. obok) a Nogat w Białej Górze.

Obecnie Szkarpawa jest bardzo spokojną rzeką o długości ok. 25 km. Atrakcją tej rzeki jest właśnie niewielki prąd i szerokość pozwalająca na swobodne żeglowanie, a przeszkodami mosty – teoretycznie otwierane lub zwodzone. Szkarpawą docieramy do Zalewu Wiślanego w pobliżu ujścia Nogatu

Kanał Elbląski - Niewątpliwie największa atrakcja wodna Europy, jedyne miejsce gdzie „statki płyną ponad górami”. Genialne dzieło hydrotechniczne stworzone przez Jerzego Jakuba Steenke. Kanał Elbląski łączy Elbląg z Ostródą.

Najciekawszą jego częścią jest 10 kilometrowy odcinek, na którym znajduje się pięć pochylni. Dzięki nim pokonywana jest wysokość około 100 m między jeziorem Druzno a ostatnią (licząc od Elbląga) pochylnią Buczyniec. Sama idea Kanału łączącego tereny Oberlandu – dawna nazwa krainy - z portem w Elblągu powstała już na początku XIX wieku. Początki budowy to rok 1825, a pierwsze statki zaczęły regularne rejsy w roku 1860. Plany jednak skomplikowały się, ponieważ w tym czasie zaczęły powstawać koleje – Kolej Wschodnia w Elblągu w roku 1852. Kanał powoli przestał być drogą transportową a zaczął stanowić atrakcję turystyczną. Był uważany za jeden z trzech cudów Prus Wschodnich – obok wydm Mierzei Kurońskiej i Zamku w Malborku.

Zalew Wiślany - jest akwenem oddzielonym Mierzeją Wiślaną od zatoki Morza Bałtyckiego (według innych teorii jest pradoliną rzeki). Jego powierzchnia całkowita to 838 km2, z tego w Polsce leży 338 km2. Obecnie jedynym połączeniem Zalewu Wiślanego z Zatoką Gdańską jest Cieśnina Piławska. W przeszłości istniały inne wyjścia w morze m.in. w okolicach Skowronek. Istnieją projekty przekopania Mierzei Wiślanej, celem stworzenia dogodnego przejścia żeglugowego w pełne morze. Zalew Wiślany jest akwenem płytkim – maksymalna głębokość około 4,7 m. Żegluga pasażerska odbywa się tu na wydzielonych i pogłębianych torach wodnych. Na północy Zalew zamknięty jest Mierzeją Wiślaną, a na południu skrajem Wysoczyzny. Niewielkie porty rybackie i przystanie jachtowe stanowią atrakcję turystyczną tego akwenu. Jeżeli zostanie zrealizowany projekt przekopania Mierzei Wiślanej, to zapewni on rozwój gospodarczy obszarów położonych nad Zalewem.

Kanał Jagielloński - wybudowany został w roku 1496 ma długość ok. 6 km. Był łącznikiem między nowym korytem Nogatu (który skierowano bezpośrednio do Zalewu Wiślanego), a rzeką Elbląg. Prace hydrotechniczne, wykonane przez elblążan, miały na celu podniesienie rangi portu w mieście i wzmocnienie jego pozycji wobec konkurencyjnego Gdańska. Kanał jest żeglowny do dziś i umożliwia dotarcie drogą wodną do Gdańska z ominięciem Zalewu Wiślanego.