Elbląskie dni poprawnej mowy

Co roku wraz z rozpoczęciem ferii zimowych w Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej nr 2 w Elblągu organizowane są Elbląskie Dni Poprawnej Mowy, w ramach których każdy zainteresowany skorzystać może z nieodpłatnego badania, porady czy konsultacji logopedycznej. W roku 2014 przedsięwzięcie organizowane jest po raz jedenasty. Minione dziesięciolecie stanowi okazję do przedstawienia tej inicjatywy z pewnej perspektywy, aby zachęcić wszystkich zainteresowanych do wizyty w Poradni.

W okresie ferii zimowych, od 27 stycznia 2014 r. do 07 lutego 2014 r., Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna nr 2 w Elblągu organizuje XI  ELBLĄSKIE  DNI  POPRAWNEJ  MOWY.

W tych dniach chętne osoby będą mogły skorzystać z bezpłatnych badań, porad i konsultacji logopedycznych. Nowością tegorocznych Dni Poprawnej Mowy będą konsultacje psychologiczne dla rodziców małych dzieci zaniepokojonych brakiem lub opóźnionym rozwojem mowy.

W trakcie Elbląskich Dni Poprawnej Mowy będzie też sposobność zapoznania się z naszymi propozycjami w zakresie wsparcia psychologiczno – pedagogicznego, które oferujemy w bieżącym roku szkolnym.

Jaki był cel zorganizowania Elbląskich Dni Poprawnej Mowy?

W zamyśle Elbląskich Dni Poprawnej Mowy było ułatwienie dostępu do logopedy tym wszystkim, którzy z różnych powodów odczuwali niedosyt pomocy specjalistycznej w swoim środowisku. W 2003 r. dostęp do logopedy był znacznie utrudniony. Rzadko która placówka oświatowa na terenie Elbląga mogła pochwalić się posiadaniem w swoich zasobach kadrowych logopedy. Sytuacja jeszcze gorzej przedstawiała się na terenie powiatu elbląskiego. Skala zgłaszających się do Poradni klientów znacznie przewyższała możliwości zaspokojenia potrzeb i oczekiwań. Z drugiej strony w toku bezpośrednich kontaktów z młodzieżą dostrzegano, że świadomość wagi poprawnej artykulacji jest niska. Organizując swobodny dostęp do Poradni zamierzano pogodzić te wszystkie aspekty: zaspokoić potrzebę kontaktu ze specjalistami, podnieść poziom wiedzy o randze poprawnego mówienia, ukierunkować tych wszystkich, którzy widzieli potrzebę wsparcia i zmiany.

Wyzwanie, jakim są Elbląskie Dni Poprawnej Mowy realizują logopedzi Magdalena Angielczyk, Anetta Krajewska i Marzena Karman, pracujące w Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej nr 2 w Elblągu.

Czy z perspektywy dziesięciolecia dostrzegalne są jakieś zmiany w zakresie potrzeb osób korzystających z porad oferowanych w ramach Elbląskich Dni Poprawnej Mowy? 

Propozycja Elbląskich Dni Poprawnej Mowy od początku kierowana była do szerokich grup odbiorców: do dzieci i młodzieży, ich rodziców, do nauczycieli i wychowawców, do tych, którym głos i poprawna komunikacja gwarantować ma sukces zawodowy, wreszcie do osób dorosłych, które z różnych przyczyn, na przykład po udarze, straciły zdolności komunikacyjne.  W 2003 roku, gdy po raz pierwszy zorganizowane zostały Dni Poprawnej Mowy, do Poradni przyszło ponad 100 osób w różnym wieku, z różnymi problemami. W roku 2013 porad i konsultacji udzielono 59 osobom.

W tym czasie zmieniały się problemy, w odniesieniu do których pożądana była pomoc.  Kiedyś po poradę trafiali głównie rodzice z dziećmi w wieku szkolnym, z poważnymi wadami wymowy. Wady te powinny być dostrzeżone i skorygowane w okresie przedszkolnym. W szkole skutkowały nie tylko kłopotami w komunikacji i autoprezentacji, ale też trudnościami w poprawnym pisaniu i czytaniu.

W ostatnim czasie z bezpłatnych kontaktów z logopedami w ramach Dni Poprawnej Mowy korzystają głównie rodzice szukający przyczyny dostrzeżonych problemów oraz  formy skutecznej pomocy dla swoich małych dzieci, często dwu -, trzy-, czteroletnich, które w ogóle nie mówią. Są też tacy rodzice, którym zależy, by ocenić, czy poziom mowy ich dziecka mieści się w normach rozwojowych. Ta ostatnia grupa szczególnie cieszy, gdyż dowodzi, że rodzice interesują się poziomem rozwoju  własnych dzieci. 

Niezmiernie cieszy również to, że wzrasta rozeznanie rodziców w zakresie potencjalnych i faktycznych przyczyn oraz skutków nieprawidłowości w rozwoju mowy. Rodzice dostrzegają najdrobniejsze niepokojące sygnały nieprawidłowości rozwojowych, czują potrzebę konsultacji logopedycznej. W Poradni zyskują potwierdzenie, czy rozwój przebiega tak jak sądzą, czyli prawidłowo, a także instruktaż co do sposobów wspierania dalszego rozwoju swojej pociechy.

Podobnie wśród młodzieży i osób dorosłych poziom świadomości  i zainteresowanie ćwiczeniami  dykcji  i emisji głosu obecnie jest dużo szerszy niż dziesięć lat temu, gdy projekt Dni Mowy raczkował.

Z czego wynikają te zmiany?

Mniejsza liczebność osób trafiających po poradę w trakcie akcji feryjnej to z pewnością efekt łatwiejszego, w stosunku do stanu sprzed dziesięciu lat, dostępu do logopedy w placówkach oświatowych na terenie Elbląga. Usługi logopedyczne świadczone są niezmiennie przez poradnie psychologiczno – pedagogiczne, ale też w ramach tak zwanej oferty własnej szkół i przedszkoli. Także w ramach pomocy ze strony służby zdrowia i w gabinetach prywatnych można uzyskać stosowną pomoc. Logopedów kształci się w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Elblągu. Co ważne, szereg problemów natury logopedycznej identyfikowanych jest tuż po urodzeniu, dzięki przesiewowym badaniom słuchu, więcej dzieci w wieku przedszkolnym korzysta też z wychowania przedszkolnego, co ułatwia rozpoznanie nieprawidłowości rozwojowych.

Istotny wątek skracający drogę po pomoc stanowią działania o charakterze profilaktycznym, w przedszkolach i oddziałach przedszkolnych organizowanych w szkołach, przykładem czego jest program autorstwa pań Marzeny Karman i Anetty Krajewskiej, logopedów z Poradni nr 2, noszący tytuł „Logopedyczne harce”, czy innowacja pedagogiczna opracowana przez logopedę Magdalenę Angielczyk i pedagoga Małgorzatę Wiśniewską „Słucham – mówię – czytam – trening słuchowy”.

Nadmienić należy, że na przestrzeni ostatniej dekady zmieniła się również rola logopedy. Nieaktualny jest obraz logopedy - pani siedzącej wraz z dzieckiem jedynie przed lustrem i ćwiczącej artykulatory według sztywnej sztancy. Dziś logopedka to towarzyszka ciekawych zabaw ogólnorozwojowych z zakresu motoryki dużej i małej, z zakresu koordynacji wzrokowo-słuchowej, która „przemyca” (jakby przy okazji) ćwiczenia usprawniające aparat mowy i mówienie. Taka zmiana jest naturalną konsekwencją tego, że klient jest coraz młodszy i  w ślad za tym coraz bardziej wymagający pomysłowości, różnorodności i sprawczości. Wzrosły bowiem wymagania w stosunku do tego klienta: wcześniej wejdzie w rolę ucznia, co dla logopedów oznacza zdążyć  na czas - przed pójściem dziecka do szkoły, z ukończonym rozwojem mowy.

Jakie problemy natury logopedycznej obecnie dominują u klientów trafiających do Poradni podczas Dni Poprawnej Mowy?

Problemy osób korzystających z pomocy podczas Dni Poprawnej Mowy są różnorodne. Od błahych, dotyczących etapów prawidłowego rozwoju mowy, do bardzo złożonych, wynikających z wad anatomicznych i uszkodzeń neurologicznych. Najliczniejszą grupę stanowią dzieci z nieukończonym rozwojem mowy. Problemy to dyslalie rozwojowe lub złożone, czyli zaburzenia polegające na nieprawidłowej realizacji fonemów. Kolejna grupa klientów to osoby z problemami wynikającymi z nieprawidłowego ułożeniem języka podczas mówienia (np. seplenienie międzyzębowe, addentalne, przyzębowe).

Osobną grupę zainteresowanych konsultacjami logopedycznymi stanowią osoby z problemami dykcyjnymi i emisyjnymi na co dzień pracujące głosem: nauczyciele, maturzyści planujący kontynuować naukę w szkołach aktorskich, na kierunkach dziennikarstwo, czy nauki polityczne. Z roku na rok wzrasta liczba rodziców szukających pomocy z powodu braku lub znacznie opóźnionego rozwoju mowy swoich pociech, których etiologia nie zawsze jest jasna. Czasem konsultujemy problemy uwarunkowane neurologiczne, będące skutkiem udarów, wypadków komunikacyjnych. W tym zakresie niesłychanie cenna jest wiedza z zakresu neurologopedii.

Czy jest coś, co może stanowić o wyjątkowości tegorocznej edycji Elbląskich Dni Poprawnej Mowy?

Sprostanie różnorodności problemów osób szukających pomocy podczas akcji Elbląskich Dni Poprawnej Mowy zmusza logopedów do ciągłego podwyższania swoich kwalifikacji oraz do współdziałania z innymi specjalistami. W tym roku, aby zaspokoić oczekiwania rodziców dzieci najmłodszych oferta Dni Poprawnej Mowy będzie wzmocniona poprzez konsultacje psychologiczne. Zaplanowano, że psycholog towarzyszyć będzie w szczególności tym poradom, które będą dotyczyć dzieci przed czwartym rokiem życia. Taka opcja umożliwi wielopłaszczyznowe spojrzenie na problemy tej grupy wiekowej korzystającym z oferty Elbląskich Dni Poprawnej Mowy.

Co powinien wiedzieć rodzic, któremu zależy na stymulowaniu rozwoju mowy swojego, małego dziecka?

Rodzice powinni mieć świadomość, że najodpowiedniejszym okresem do rozpoczęcia stymulacji mowy jest początek  jej rozwoju, gdy dziecko jest karmione piersią lub butelką. Karmienie to swoista gimnastyka dla całego aparatu artykulacyjnego: języka, mięśnia okrężnego warg oraz ćwiczenie nawyku oddychania przez nos. Tylko ten sposób oddychania jest prawidłowy, gdyż odpowiednio dotlenia mózg. Pierwsza podstawowa zasada stymulacji mowy u dziecka jeszcze niemówiącego, które szybko rośnie, zaczyna uśmiechać się, potem głużyć i gaworzyć, to prawidłowe oddychanie przez nos.

Wraz z rozwojem dziecka pojawiają się pierwsze próby komunikacji: wokalizacje dźwiękonaśladowcze. Zalewajmy dziecko tzw. „kąpielą słowną”: mówmy do niego przez cały czas. Pozwólmy dziecku manipulować w jamie ustnej zabawkami, rączkami. Podajmy dziecku skórkę od chleba, dziecko świetnie potrafi pracować językiem, ćwicząc nieświadomie jego mięśnie, a także odruch odgryzania i żucia.

Szczególnie ważne jest w jaki sposób dziecko je. Czy potrafi z łyżki ustami ściągnąć pokarm, czy gryzie, w jaki sposób przełyka. Prawidłowe jest, gdy język unosić się do wałka dziąsłowego na podniebieniu twardym. Starajmy się przy tym ograniczyć do minimum czas używania smoczka. Zwracanie uwagi na pierwsze nawyki ułożenia języka pozwala na wyeliminowanie pierwszych objawów nieprawidłowości, które mogą mieć wpływ na wadliwą wymowę.

Ważną rzeczą w rozwoju mowy jest sprawność motoryki małej (sprawność manualna rąk). Pozwólmy dzieciom rozwijać się w tej sferze w różnorodny sposób: poprzez zabawy w wydzieranie, rysowanie, malowanie, lepienie, wycinanie, zabawy paluszkowe. Usprawniajmy malucha ruchowo, zachęcajmy (kolejno) do raczkowania, turlania, stania, chodzenia, łapania, skakania, wchodzenia po schodach. Ogólna sprawność fizyczna jest podwaliną dobrej sprawności motoryki małej, także artykulacyjnej. Pamiętajmy: ważne jest utworzenie BAZY dla prawidłowego rozwoju mowy.

W razie potrzeby – pytajmy. Nigdy nie jest za wcześnie, aby trafić do logopedy, nigdy też nie jest za późno, aby podjąć interwencję logopedyczną.